امام خمینی و جهان مسیحیت

با نگاهی به آثار امام خمینی در می­یابیم، بیشترین توجه ایشان، پس از جهان اسلام و مسلمین، به جهان مسیحیت است. ایشان یک نگاه مثبت و رحمانی به مسیحیت و مسیحیان دارد. در حالی‌که نسبت به سایر ادیان این‌گونه نبوده و کمتر است. حتی دیدارهای امام خمینی با پاپ و نمایندگان کلیساهای جهان و مسیحیان، به مراتب بیشتر است تا با روحانیت و نمایندگان مذهبی یهود یا دیگر ادیان و...

با کمی جستجو و بررسی آرشیو نامه­های مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، که بعضاً منتشر شده و در دسترسند؛ حجم نامه­های پیروان مسیح (ع) از تمام اقشار، به ویژه جوانان و نوجوانان مسیحی از اقصی نقاط جهان مسیحیت، خطاب به حضرت امام؛ بیش از صدها فقره است که با کمال مهربانی و عطوفت و سادگی نگاشته و گاه همراه با هدیه­ای کوچک ارسال شده­اند؛ نامه­هایی پر از احساس و ارادت قلبی نویسندگانش؛ مملو از لطافت روحی و معنویی، و سرشار از شور و شوق انسانی.

حال چرا و به چه دلیل این ارتباط و توجه دو طرفه، وجود داشت؟ در حالی که این ارتباط با پیروان دیگر ادیان نبوده یا خیلی کم و انگشت شمار بوده است!

در پاسخ به این پرسش، شاید هر کس از منظر خاصی نگاه کرده و به پاسخ خاصی برسد؛ اما: با کمی بررسی و دقت در روح و محتوای اصلی و ناب دین مسیح (ع) از یک طرف؛ توجه به سیره اخلاقی و بُعد عرفانی حضرت امام، و محتوای نوشته­ها و نامه­های ارسالی به امام از طرف دیگر؛ پاسخ پرسش­ها مشخص شده و به دست می­آید. اینکه؛ حلقه­ی وصل در معنویت است و عرفان؛ گرایش به مظلومان و دفاع از مستضعفان؛ چراکه: چه در روح و پیام اصلی دین حضرت مسیح (ع)؛ چه در شخصیت حضرت امام، که ریشه در اسلام اصیل و ناب دارد؛ به یک نقطه­ی مشترک می­رسیم، و آن معنویت ناب است و مظلوم گرائی و ظلم ستیزی و مستضعف خواهی! مقوله­هایی که از اهداف بزرگ همه­ی انبیا و ادیان الهی بوده است؛ ولی: در دین اسلام و مسیحیت بیشتر و پر رنگ­تر. از طرفی؛ اگر سراسر زندگی امام را جمع و خلاصه کنیم؛ می­توان او را در دو قالب کلی معنویت و عقلانیت توصیف و بیان نمود. این دو عنصر و خصلت، در سراسر زندگی امام، همراه او بوده است؛ این دو عنصر محور تمام تصمیمات و عملکردهای امام بود؛ هیچ وقت، هیچ کدام از هم جدا نبودند و در هر زمان همواره سازنده و قوام دهنده­ی پندار و گفتار و رفتار و کردار آن مرد الهی و رهبر فرزانه بود.

از طرفی، وضعیت جهان غرب هم، که نیاز به توصیف مجدد ندارد؛ کاملاً تک بُعدی و عقلانیت صرف؛ بی­توجه به معنویت؛ جهانی خسته از تنگناهای مادی؛ مردمانی تشنه­ی نداهای غیبی و فطرت الهی؛ انسان­هایی دل چرگین از هیاهوهای گوش خراش تکنولوژی و صنعت و ماشین و ماده و...؛ کسانی که در پی نداهای آسمانی­اند و یک نگاه معنوی و عرفانی؛ در اصل در پی نیمه­ی گم شده خویش؛ به دنبال زنده کردن فطرت خدائی و سرشت پاک انسانی خویش! و...

ملتی که سالها تنها با عقلانیت زندگی کرده و همه چیزش برگرفته از نیمه­ی انسانی و مادی بوده است؛ فطرت الهی و نیمه­ی خدائی خویش را فراموش کرده، یا تنها کور سوئی از آن باقی است؛ چنین کسانی، تشنه و عاشق معنویت­اند! با شنیدن یک ندای الهی و مسیح­گونه؛ و دیدن یک رهبر روحانی که ظاهراً و باطناً؛ و اتفاقاً؛ اسماً و رسماً همچو عیسی روح الله است، چه می­کنند؟ معلوم است! اگر شیاطین درونی و بیرونی بگذارند؛ در صدد رسیدن و وصل شدن و درک او خواهند بود. اینجاست که مسیحیان پاک دل و نیک­سرشت؛ از همه­ی طبقات و اقشار، دوستدار دیدار و ارتباط با حضرت امام بر می­آیند و سعی در دیدار او می­کنند و نامه­ها می­فرستند و ارادت و علاقه­ی خویش را ابراز می­نمایند.

جالب آنجاست که: حضرت امام، با آن تیزبینی و اندیشه­ی جهانی خود، علاوه بر اینکه مشکل اصلی غرب را که نبود معنویت است، درک کرده؛ راه حل و نسخه­ی درمان آن را هم ارائه کرده و در مصاحبه با خبرنگار فرانسوی در پاریس (7 بهمن 57) به آن اشاره کرده، می­فرماید:

«من متأسفم که شما غربیها معنویات را فدای مادیات کردید و مصالح مادی را بر معنویات مقدم داشتید. همین امر موجب این بدبختیهاست. آنچه بشر را مترقی می­کند معنویات است. معنویات می­تواند بشر را سعادتمند کند و آرامش ایجاد کند. مادیات است که بشر را به جان هم انداخته. من توصیه می­کنم که شما غربیها به معنویات توجه کنید. شما مدعی هستید که مسیحی هستید؛ ببینید سیره حضرت مسیح چه بوده است. سیره حضرت مسیح را روش خود قرار دهید تا سعادت برای شما حاصل شود. ما می­خواهیم رژیمی ایجاد کنیم که روش حضرت مسیح در آن مورد توجه است.

می­بینیم که حضرت امام؛ درمان و سعادت ملت مسیح را در برگشت به سیره­ی حضرت مسیح (ع) می­داند! اما: کدام سیره و روش مسیح؟ اصلاً کدام مسیح؟ باز، حضرت امام پاسخ داده و در توصیف شخصیت مسیح (ع)، هنگام ملاقات کشیشهای مسیحی؛ آقایان: جیمی آلن، دال وایت (اسقف اتحادیه کشیشان)، چارلز چزارتی (معاون ریاست کلیسای امریکایی)، چارلز کامبل (معلم مرکز مطالعات ادیان جهان از دانشگاه هاروارد)، جان والش (از دانشگاه برنستون)، ویلیام گربی (از دانشگاه برنستون)، توماس اریکس (استادیار تاریخ خاورمیانه در دانشگاه جرج تاون) با ایشان می­فرماید:

«عیسی مسیح همه چیزش معجزه بود. معجزه بود که از یک مادر باکره متولد شد. معجزه بود که در مهد سخن گفت. معجزه بود که برای بشر صلح و صفا و روحانیت آورد. همه معجزه، همه انبیا معجزه هستند، و همه برای ساختن بشر آمدند. همه می­خواهند که بشر به راه مستقیم الهی سیر کند، و همه می­خواهند که تمام افراد بشر در صلح و صفا و برادری زیست کنند. این وظیفه مأمورین الهی است که در دنیا آمده‏اند برای اینکه بشر را از این عالم به عالم بالا ببرند.»

یا در پیامی به مناسبت میلاد حضرت مسیح (ع)، هنگام اقامت در پاریس، می­نویسند:

«صلوات و سلام خدای بزرگ بر حضرت عیسی بن مریم روح اللَّه و پیغمبر عظیم الشأن که مردگان را احیا و خفتگان را بیدار فرمود! صلوات و سلام خدای بزرگ بر مادر عظیم الشأنش مریم عذرا و صدیقه حَوْرا، که با نفخه الهی چنین فرزند بزرگی را به تشنگان رحمت الهی تسلیم نمود! درود بر روحانیون و احبار و رهبانان که با تعالیم عیسی مسیح، نَفْس سرکشان را به آرامی دعوت می­کنند! درود بر ملت آزاده مسیح، آنان که از تعالیم آسمانی عیسی روح اللَّه برخوردارند!»

در پیام تبریک سال 58 نیز آورده­اند: «در عید سعید میلاد مسیح پیامبر عظیم الشأن، که برای طرفداری مظلومان و برقراری عدل و رحمت مبعوث، و با گفتار آسمانی و کردار ملکوتی خود ظالمان و ستمکاران را محکوم، و مظلومان و مستضعفان را پشتیبانی فرمود، بر ملتهای مستضعف جهان و ملت مسیح و مسیحیان هم میهن مبارک باد. هان! ای پدران کلیسا و روحانیان تابع حضرت عیسی، بپاخیزید و از مظلومان جهان و مستضعفان گرفتار در چنگال مستکبران پشتیبانی کنید، و برای رضای خدا و پیروی دستور حضرت مسیح یک بار هم ناقوسها را در معابدتان به نفع مظلومان ایران و محکوم نمودن ستمگران به صدا درآورید.»

اینها نمونه­های کوچکی بود از نسخه­ی درمانی حضرت امام، برای جهان مسیحیت! ایشان «جهان مسیحیت» را که متشکل از روحانیون کلیساها و مردم مسیحی جوامع غربی می­باشند؛ به ضرورت توجه به اهداف والای پیامبر الهی حضرت عیسی (ع) و پیروی از او در نشر تعالیم و ارزش­های متعالی و مخالفت با ظلم و ستم قدرت­های سیطره جو فرا می­خوانند. نفی انسان تک بُعدی و گرایش به معنویت را توصیه می­نماید.

پس؛ این شخصیت و چهره­ی اخلاقی و عرفانی؛ و پیام­ها و نگاه­های معنوی حضرت امام بود که بسیاری از پیروان سایر ادیان و مذاهب را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد؛ تا آنجا که: برخی از تحلیلگران و متفکران مسیحی گفتند: «او مسیح معاصر بود و دقیقاً اشعه­ی صلابت و سازش ناپذیری عیسی بن مریم بود.» و برخی دیگر از مسیحیان سخن از تأثیر پذیری شدید از مقام و عظمت و تحمل و بردباری شکوهمند امام خمینی و درک احساس عطیه و موهبت الهی در اولین دیدار با ایشان به میان آورده­اند.

«روبین وود زورث»، نویسنده­ی مسیحی کتاب «امام و انقلاب اسلامی» در تشریح جریان ملاقات خود با امام خمینی در جماران می­نویسد: «زمانی که امام خمینی از در وارد می­شد احساس کردم که از لابه لای آن گردبادی از نیروی معنوی وزیدن گرفت. گویا در ورای آن عبای قهوه­ای، عمامه مشکی و ریش سفید، روح زندگی جریان داشت؛ طوری که همه بینندگان را محو تماشای خود کرد. در آن هنگام حس کردم که با حضور او همه ما کوچک شده­ایم و گویا در سالن کسی جز او باقی نمانده است. آری او بارقه­ای از نور بود که در قلب و روح همه حضار رسوخ کرده بود. او تمام معیارهایی را که گمان می­کردم می­توانند مرا در تعریف و ارزیابی شخصیت و مقامش یاری کنند، در هم شکست. او با حضور خود آن قدر در ما تـأثیر گذارد که احساس کردم تمام روح و جسمم را فرا گرفته است.

زمانی که بر روی صندلی خود نشست، احساس کردم که نیرویی از وجودش ساطع می­شود؛ نیرویی بسان یک گردباد که اگر با دقت نگاه می­کردی در می­یافتی که نوعی آرامش مطلق در درون آن نهفته است. چرا که امام خمینی بسیار جدی و استوار و مسلط بود. در عین حال او را آن چنان ساکت و آرام می­یافتی که گویی نیرویی ثابت و استوار در درون او جریان دارد و البته این نیرو همان چیزی است که رژیم سابق ایران را به یک باره برچید. حال آیا چنین شخصیتی می­تواند یک فرد عادی باشد؟ من تاکنون هیچ یک از مردان بزرگ را برتر از این مرد و یا نظیر او ندیده­ام. کمترین چیزی که می­توانم بگویم این است که گویا او یکی از انبیای گذشته است.»

نگاه عمیق به روح ملکوتی و افکار بلند و ویژگی­های منحصر به فرد روحی و معنوی و آثار و برکات فراوان حیات طیبه امام موجب شد تا ناظران بیرونی از دیگر ادیان، در مورد ایشان بگویند که «صدای امام خمینی، برای مردم ایران حکم صدای خدا را داشت.» در نظر میلیون­ها انسان موحد: «او دست خدا بر روی زمین» و «هدیه آسمانی و ملکوتی برای خاکیان بود.»

شخصیت امام خمینی، تا آنجا موجب برانگیختن تحسین جهان مسیحیت شد که برخی از کارگزاران آمریکا نیز با تسلیم در برابر عظمت امام خمینی در اعتراف به آن اظهار داشتند. «تردیدی نمی­باشد که ایشان یکی از مردان بزرگ تاریخ در این قرن بود. کمتر کسی تا امروز می­توان یافت که از جاذبه و نفوذی همانند آنچه که نه تنها در ایران بلکه در جهان داشت برخوردار باشد و توجه قدرت­های بزرگ را تا این حد به خود معطوف دارد.»

امام خمینی در آگاه‌سازی جهان مسیحیت؛ ضمن دعوت آنها به معنویت ناب و برگرفته از فطرت الهی انسان، و با افشاگری نسبت ظلم و ستم ظالمان و حمایت از مستضعفان و ستمدیدگان؛ ملت‌های مسیحی جهان را به این واقعیت توجه می‌دهند که عملکردهای جنایت‌آمیز و رفتارهایی که با نام و عنوان مسیحیت توسط قدرت‌های استکباری واستثماری غرب به ویژه آمریکا صورت می‌گیرد، در نهایت چهرة مسیحیان را مشوه جلوه می‌دهد؛ لذا خطاب به سران مذهبی و روحانیت جهان مسیحیت می فرماید:

«شما بدانید که اینها [قدرت های استکباری] به اسم اینکه ما مسیحی هستیم، بر خلاف مسیر مسیح رفتار می‏کنند. اینها اغفال کرده‏اند بعضی از جناحها را در محالّ خودشان. و این اگر به اسم نَصاری‏، به اسم مسیحیها، به اسم عیسی‏ مسیح تمام بشود، این مُشَوَّه می‏کند روی ملت مسیح را. آقای پاپ باید به فکر ملت مسیح باشد، به فکر همه ملتهای مستضعف باشد، به فکر آبروی مسیحیین باشد. این طور اشخاصی که به اسم مسیح دارند یک همچو کارهای خلاف مسیر مسیح را انجام می‏دهند.

ملت مسیح را نجات بدهید شما. ملت مسْلم جای خودش، شما ملت مسیح را نجات بدهید. نجات به این است که این اشخاصی که در ممالک بزرگ به اسم مسیح و به اسم مسیحیت این جنایات را می‏کنند، این برای مسیح- علیه السلام- خوب نیست، و مسیحیین مُشوَّه می‏شود وِجْهِه‏شان. و من به شما آقای پاپ عرض می‏کنم که اگر عیسی مسیح امروز بود؛ کارتر را استیضاح می‏کرد. و شما نماینده ایشان هستید، و شما باید همان کاری که مسیح می‏کند بکنید.»

امام خمینی عملکردهای تباه و خیانت‌ها و جنایت‌های نظام سرمایه‌داری آمریکا و غرب را که با نام مسیحیت انجام می‌دهند، باعث بد نمایانده شدن چهره حضرت مسیح(ع) در جهان می‌دانند و آن را ظلم و جفایی بزرگ بر پیامبری می داند که فکر و رفتار و تعالیمش بر علیه این اعمال ننگین مستکبران هست.

می بینیم که عاطفه و محبت امام نسبت به مظلومین و مستضعفین به همان اندازه عمیق و شگفت‌انگیز است که انعطاف‌ناپذیری و سرسختی ایشان در برابر مستکبرین و ستمگران است؛ و آن عاطفه و این سرسختی را می توان به طور متقابل در دوستی محرومین و مستضعفین و ستم پیشگان، نسبت به ایشان ارزیابی کرد و این عاطفه و علاقه نسبت حضرت امام در سخنان و نامه­هایشان مشهود است.

استاد دانشگاه امریکن واشنگتن دی سی، با بیان بخشی از تأثیرات شگرف حضرت امام در جهان معاصر اظهار می­دارد: «به عقیده من هیچ صدایی در قرن بیستم مثل صدای امام خمینی جهان را به لرزه در نیاورد. حضرت امام خمینی پس از جنگ جهانی اولین شخصیتی بودند که به صورت جهانی طلسم سکوت را در مقابل طاغوت و ظلم شکستند. اگر این طلسم نشکسته بود امروز شوروی زنده بود.»

تایمز لندن، درتوصیف امام خمینی می­نویسد: «امام خمینی مردی بود که توده­ها را با کلام خود مسحور می­کرد. وی به زبان مردم عادی سخن می­گفت و به طرفداران فقیر و محروم خود اعتماد به نفس می­بخشید. این احساس آنها را قادر ساخت تا هر کسی را که سر راهشان باشد از بین ببرند.»

پرفسور کیلبس، فیلسوف برجسته اسپانیایی است که با اشاره به حیات مجدد دین در صحنه زندگی بشر، در وصف جایگاه حضرت امام می­گوید: «دین زنده شده است، کلیساها جان تازه گرفته­اند، توجه به مذهب و اندیشه­های مذهبی در دانشگاه­ها دیگر زشت و کم بها تلقی نمی­شود. زیبایی­های معنوی در زندگی روزمره مورد بازیابی قرار گرفته است، جهان برای نجات و زیبا کردن روابط اجتماعی­اش به قدرت دین و جاذبه­های معنوی گرایش شدید پیدا کرده است و این همه ناشی از دعوت نوینی بوده که امام خمینی با انقلاب دینی­اش در عرصه افکار و ذهنیت جامعه جهانی آغاز کرد.»

تأثیرات گسترده­ی روحیه و شخصیت حضرت امام بر حیات دینی و معنوی انسان معاصر غرب به حدی است که توجه تحلیلگران بین المللی را در رسانه­ها به خود جلب نموده است. شبکه اول تلویزیونی بی بی سی انگلیس در یکی از قسمت­های مجموعه برنامه مستند خود به نام «قرن دوم» که به مناسبت نزدیک شدن قرن ۲۱ تهیه کرده بود، به بحث و بررسی پیرامون موضوع مورد اشاره پرداخته، می­گوید:

«آنچه در ایران در سال ۱۹۷۹ رخ داد، نه تنها برای ایرانیان بلکه برای تمام ادیان جهانی نقطه عطفی بود؛ نقطه عطفی که از بازگشت میلیون­ها نفر در سراسر دنیا به اصول گرایی مذهبی خبر می­دهد.»

به گفته این شبکه، «در سراسر جهان، پیروان دیگر ادیان؛ مانند: مسیحیت، یهودیت، و هندو نیز به اصول گرایی مذهبی روی آوردند. حتی در ترکیه نیز که هفتاد سال قبل با مذهب وارد جنگ شده بود، روند بازگشت به اصول اسلامی سرعت گرفته است.»

اینها؛ نمونه­هایی بود از نوشته­ها! جرعه­ای بود از دریای ارادت ملت مسیح! و ذرّه­ای بود از مکاتبات آنها با حضرت امام.

نتیجه و پیشنهاد

با توجه به آنچه آمد، می­توان نتیجه گرفت که؛ همچون جهان اسلام، انسان­های پاک سرشت جهان مسیحیت نیز تشنه­ی ندای خدائیند و محتاج روح تعالیم الهی­اند، نیازمند نَفَس حقند و عرفان اصل، بی­تاب معنویت ناب! تا خود را به آرامش رسانده و از حاکمیت چند صد ساله­ی مادیات صِرف برهانند. و این امید رهایی را از زبان و رفتار و عمل امام دیدند و درک کردند؛ گم شده­ی خویش را در او یافتند. لذا در صدد وصل بر آمدند؛ اما: دشمنان نگذاشتند!؟ درسته! اما؛ فقط کار دشمن بود!؟ قطعاً: نه!

فقط مشکل از دشمنی دشمنان نبوده و نیست! تلاش دشمنان در این زمینه طبیعی است! مشکل اصلی کوتاهی دوستان است، که آن چهره­ی معنوی و عرفانی  و زبان رحمانی امام مکتوم مانده است، پشت پرده­ی سیاست! شخصیت سیاسی و انقلابی امام حجابی شده بر شخصیت معنوی و الهی و عرفانی او! اگر هم اقدام و کاری شده، کاملاً عکس بوده! یا بر اثر بی دقتی، نتیجه­ی عکس داشته و دارد! چرا که بیشتر سعی کرده­اند، فقط چهره­ی استکبار ستیزی و خروش بر ظلم ظالمان و ندای طوفنده­ی بر ستمکاران را ارائه دهند و بس! آن چهره­ی رحمانی و لطافت عرفانی و ندای ملکوتی و خصلت معنوی ایشان را فراموش کرده­اند؛ یا اینکه سیاست، به معنای پدر سوختگی آن، باعث شده کتمان کنند. بگذریم! پیشنهاد آن است که؛ دوستداران و علاقه مندان حضرت امام سعی کنند بُعد روحانی و عرفانی امام را زنده نمایند؛ پرده­ی سیاسیت محض را از چهره­اش کنار نهند و حجاب معاصرت را بالا برند و شخصیت اخلاقی و معنوی او را بر مردم خود و جهانیان آشکار سازند.