گذری بر زندگی‌نامه و تحصیلات آیت‌الله العظمی منتظری
حسینعلی منتظری در سال ۱۳۰۱ش (۱۳۴۰ق - ۱۹۲۲م) در شهر نجف‌آباد اصفهان متولد شد. پدرش حاج‌علی، کشاورز بود که در کنار کار روزانه‌اش نماز جماعت می‌خواند و سخنرانی می‌کرد. آیت‌الله منتظری از هفت سالگی یادگیری ادبیات فارسی، صرف و نحو عربی را آغاز کرد. مقدمات حوزه را در همان نجف‌آباد و اصفهان آموخت.
در ۱۹ سالگی و (سال ۱۳۲۰ش) به قم مهاجرت کرد. همان سال‌ها در درس آیت‌الله سید محمد محقق داماد با آیت‌الله مرتضی مطهری آشنا شد و با یکدیگر هم‌حجره و هم‌بحث و هم‌درس شدند. نخست قسمت‌هایی از کتاب مکاسب را در درس عبدالرزاق قایینی شرکت کرد و با آیت‌الله بهاءالدینی قسمتی از رسایل را خواند. سطح کفایه و قسمتی از سطح مکاسب را در کلاس درس سید محمد محقق داماد شرکت کرد. با امام خمینی منظومه حکمت، کتاب اسفار و خارج اصول را خواند. همچنین در دروس اخلاق او شرکت کرد.
ده سال در درس علامه طباطبایی نیز شرکت می‌کرد. قسمتی از منظومه حکمت را با شیخ جواد فریدنی و کتاب شوارق را با آیت‌الله سیداحمد خوانساری خواند. چند سال هم در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله بروجردی شرکت کرد.
آیت‌الله منتظری سرانجام ۲۹ آذر ماه ۱۳۸۸ش در قم درگذشت و پس از تشییع، در حرم حضرت معصومه دفن شد.
آثار ایشان
آیت‌الله منتظری در فقه، اصول و معارف اسلامی آثاری دارد. برخی از آنها حاصل تدریس او و برخی نیز توسط او نگارش شده است. شرح خطبه حضرت فاطمه زهرا(س)، اسلام دین فطرت، موعود ادیان، مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، حکومت دینی و حقوق انسان و مبانی نظری نبوت بخشی از آثار او است.
یکی از آثار مهم آیت‌الله منتظری کتاب «دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه» است. او در سال ۱۳۶۴ش در درس خارج خود بحث حکومت اسلامی را آغاز کرد که بیشتر از چهار سال ادامه داشت. حاصل این تدریس، کتاب چهار جلدی «دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدوله‌الاسلامیه» که بین سال‌های ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۰ش در قم و بیروت منتشر شد. ترجمه و تقریر این کتاب به فارسی توسط محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری در هشت جلد به‌عنوان «مبانی فقهی حکومت اسلامی» بین سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۸۶ش در قم منتشر شد. او در کتاب حکومت اسلامی و جلد اول کتاب دیدگاه‌ها از نظریۀ سیاسی «ولایت انتخابی عامّۀ فقیه» دفاع کرده است آیت‌الله منتظری در مجلس خبرگان قانون اساسی تاکید ویژه‌ای بر گنجاندن ولایت‌فقیه در قانون اساسی داشت. او می‌گوید در آن زمان بر نظریه نصب نظر داشت اما در کتاب دراسات بر نظریه انتخاب رسیده است. او در کتاب «انتقاد از خود» با تاکید بر تجربیات دوره بعد از انقلاب، بر این باور است که مردم می‌توانند با توجه به شرایط زمانی، اختیارات کمتر یا بیشتری را به فقیه واگذار کنند.
فعالیت‌های سیاسی
پیش از انقلاب
آیت‌الله منتظری از مبارزان علیه حکومت پهلوی بود. وی از سال ۱۳۴۰ش و بعد از درگذشت آیت‌الله بروجردی، معتقد به اعلمیت امام خمینی برای مرجعیت بود و در مبارزات علیه پهلوی از یاران اصلی امام خمینی محسوب می‌شد و از سال ۱۳۴۲ش تا ۱۳۵۷ش چند بار زندانی و تبعید شد. بخشی از فعالیت‌های آیت الله منتظری:
آیت‌الله منتظری از مؤسسان تشکلی بود که با حضور مدرسان حوزه علمیه، فعالیت‌های مذهبی-سیاسی انجام می‌دادند و از حامیان اصلی نهضت امام خمینی بودند. این تشکل بعدها به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم مشهور شد.
بعد از بازداشت امام خمینی در جریان واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش، تلگرامی مبنی بر حمایت از امام خمینی با عنوان "مرجعیت " تنظیم و به امضای علما رساند و همین مسأله باعث دستگیری چند روزه منتظری شد.
عید نوروز سال ۱۳۴۵ش، محمد منتظری به دلیل پخش اعلامیه در حرم حضرت معصومه دستگیر شد، ساواک به سراغ پدرش یعنی آیت‌الله منتظری رفته و او را بازداشت کرده و هفت ماه زندانی شد.
آیت‌الله منتظری در سال ۱۳۴۶ش جهت زیارت عتبات عالیات و ملاقات با امام خمینی راهی عراق شد، اما هنگام بازگشت از عراق دستگیر و روانه زندان گردید، که پس از حدود پنج ماه به مسجدسلیمان تبعید شد.
در سال ۱۳۴۷ش و به‌دنبال سخنرانی او در خطبه‌های نمازجمعه نجف‌آباد دستگیر و به سه سال زندان و در دادگاه تجدیدنظر به یک سال و نیم زندان محکوم شد و به زندان قصر انتقال داده شد.
در سال ۱۳۴۹ش، منتظری مجددا دستگیری و به نجف آباد تبعید شد. در سال ۱۳۵۲ش او به سه سال تبعید در طبس محکوم شد. در اواسط سال ۱۳۵۳ش حکومت پهلوی به تبعید مجدد وی تصمیم گرفت و او را از طبس به خلخال و بعد از مدتی به سقز منتقل کرد.
در تیرماه ۱۳۵۴ش آیت‌الله منتظری را از تبعیدگاه سقز به زندانی در تهران منتقل کردند و به ده سال زندان محکوم شد. اما پس از گذراندن حدود سه سال ونیم از دوران محکومیت به همراه آیت‌الله طالقانی در هشتم آبان ۱۳۵۷ش از زندان آزاد شد.
پس از انقلاب
با تشکیل شورای انقلاب در دی ماه ۱۳۵۷ش، آیت‌الله منتظری به عضویت این شورا درآمد و در انتخابات خبرگان قانون اساسی، بعنوان یکی از نمایندگان تهران انتخاب شد و به ریاست مجلس خبرگان برگزیده شد. بعد از درگذشت آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله منتظری امام جمعه تهران شد که بعد از بازگشت به قم، امامت جمعه تهران به آیت‌الله خامنه‌ای واگذار شد.
آیت‌الله منتظری با موافقت امام خمینی شورای مدیریت حوزه علمیه قم را تأسیس کرد. همچنین مجمع نمایندگان طلاب حوزه با پیام امام و با پیگیریهای او تشکیل شد. تاسیس مرکز جهانی علوم اسلامی ویژه طلاب غیر ایرانی، تاسیس مدارس علمیه رسول اکرم(ص)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و بعثت، تاسیس مدرسه عالی تخصصی فقه، تاسیس مدارس علمیه در خارج کشور و بازسازی و گسترش مدرسه دارالشفاء قم از اقدامات آیت‌الله منتظری در حوزه‌های علمیه بود.
قائم‌مقامی
آیت‌الله منتظری در جلسه‌ای فوق‌العاده مجلس خبرگان رهبری در ۲۵ تیر ۱۳۶۴ش به‌عنوان قائم‌مقام رهبری انتخاب شد. برخی معتقدند این انتخاب بدون مشورت با امام خمینی صورت گرفت.[۴۹] در آن زمان مسؤلیتی با این عنوان در قانون اساسی وجود نداشت. امام خمینی در اولین دیدار با خبرگان رهبری پس از انتخاب منتظری سخنی در این بار به میان نیاورد. آیت‌الله منتظری در این دوران برای انجمن اسلامی دانشجویان خارج کشور نماینده تعیین کرد، هیأت‌هایی به کشورهای مختلف جهت معرفی اهداف انقلاب اسلامی ایران اعزام کرد، هفته وحدت به پیشنهاد او و تأیید امام خمینی اعلام شد، به پیشنهاد او روز پانزدهم شعبان به عنوان روز جهانی مستضعفین اعلام شد، ائمه جمعه برخی از شهرها را تعیین کرد، قضات قوه قضائیه را انتخاب کرد، نمایندگانی برای دانشگاه‌ها تعیین کرد و به‌مناسبت اعیاد گروهی از زندانیان را عفو می‌کرد. دانشگاه امام الصادق(ع) با همراهی او شکل گرفت، طلاب و فضلا حوزه را جهت تدریس معارف اسلامی به دانشگاه‌ها اعزام کرد، ستاد مرکزی جهت تقسیم اراضی زیر نظر او شکل گرفت، دادگاه عالی انقلاب در قم با نظارت آیت‌الله منتظری تشکیل شد.
عزل
پس از یک سال انتخاب آیت‌الله منتظری به قائم‌مقام رهبری، سید مهدی هاشمی داماد او که با ساواک همکاری داشت، به دلیل جرایم امنیتی دستگیر شد. اعتراض آقای منتظری به دستگیری هاشمی و همچنین اعدام برخی از زندانیان سیاسی که اکثراً از منافقین بودند، در تابستان سال ۱۳۶۷ش و نامه‌نگاری‌ها و برخی سخنرانی‌های انتقادی او موجب اختلافات آیت‌الله منتظری و سران نظام جمهوری اسلامی شد. نمونه‌هایی از این اختلافات و تفاوت نگاه‌ها را می‌توان در کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری، خاطرات محمد محمدی ری‌شهری و رنجنامه سید احمد خمینی مشاهده کرد.
ری شهری درباره دستگری هاشمی و عدم همکاری منتظری گفته است: «ما برای این که با پشتوانه قوی جلو برویم، موضوع را با امام در میان گذاشتیم و از ایشان سؤال کردیم که آیا اجازه می‌دهید اقدامات لازم را انجام دهیم یا خیر. امام فرمودند: جلو بروید و ببینید ماجرا چیست. ما تصور می‌کردیم آقای منتظری در این موضوع با ما همراه شوند و در جهت رسیدگی به اقدامات غیرقانونی این افراد با ما همکاری داشته باشند...، اما وقتی این موضوع را با ایشان مطرح کردیم، دیدم آقای منتظری خیلی عادی برخورد می‌کنند و به نوعی کار‌های این افراد را توجیه می‌کند. ایشان گفتند مدارک را به من بدهید. مدارک را به ایشان دادیم و بعدها متوجه شدیم آقای منتظری مدارک را به سیدمهدی هاشمی تحویل داده تا از جریان پرونده‌ها باخبر باشد.»
همین اختلافات باعث شد امام خمینی در فروردین ۱۳۶۸ش او را از این مقام برکنار کند. به‌دنبال برکناری آیت‌الله منتظری، نام و عکس‌های او از کتب درسی، ادارات دولتی و معابر عمومی جمع شد.
در روز ۲۳ آبان سال ۱۳۷۶ش آیت‌الله منتظری در سخنرانی روز ۱۳ رجب، بر محدود بودن قدرت رهبری تأکید کرد و به عملکرد برخی از نهادهای نظام اعتراض کرد که با تجمعات و اعتراضات برخی از علمای حوزه علمیه قم مواجه شد.
*************************************
محی‌الدین حائری شیرازی
آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی ۱۲ بهمن ۱۳۱۵ش. در شیراز زاده شد و ۲۹ آذر ۱۳۹۶ در قم رحلت کرد. وی عضو سابق مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه سابق شیراز بود.
تحصیل
دورهٔ سطح را ابتدا در مدرسهٔ منصوری و مدرسهٔ سید علاءالدین حسین و سپس مدرسه آقاباباخان طی نمود. در این دوره از محضر درس فقیهانی چون بهاءالدین محلاتی و شیخ محمدعلی موحد شیرازی بهره وافر برد و دورهٔ سطح را با روزی ده ساعت درس، در طی سه سال به پایان رساند. وی پس از فراغت از دروس سطح، برای ادامه تحصیلات حوزوی به قم رفت. سپس شش ماه در درس قضای سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت جست و پس از فوت وی در نزد استادانی مانند امام خمینی، سید محمد محقق داماد و محمدعلی اراکی حاضر شد.
تدریس
حائری شیرازی از سال ۱۳۴۲ به بعد در مسجد شمشیرگرهای شیراز جلساتی برای جوانان دبیرستانی و دانشجو تشکیل داد. تعدادی از پرورش‌یافتگان آن جلسات اکنون از بزرگان فرهنگی، اجتماعی و سیاسی استان فارس می‌باشند و در جریانات انقلاب ۱۳۵۷ ایران در شیراز نقش مؤثری داشتند. وی از سال ۱۳۵۰ به‌طور متناوب بین قم و شیراز رفت‌وآمد داشت و در مدرسه حقانی به تدریس می‌پرداخت.
از شاگردان مبارز وی از اول انقلاب تاکنون می‌توان آقایان صدیقی، فلاح زاده، نواب حجازی، محسنی اژه ای، مصلحی، مبشری و عارف نام برد.
مبارزات
حائری در رابطه با ایام بازداشتش این‌گونه نقل می‌کند:
«در سنهٔ ۱۳۵۲ یا ۱۳۵۴ روزی در زندان چشم‌هایم را بسته بودند و دوره بازجویی طولانی داشتم که در آن روزهای خاص شبی حالم خیلی سخت بود. مجلسی را دیدم که امام خمینی در آنجا درس می‌دادند و صحبت می‌کردند و روحانیون هم زیاد بودند. سیدی وارد شد، امام جلوی او راست‌قامت روی منبر ایستاد و سه بار گفت: الامان، الامان، الامان یا صاحب‌الزمان! من متوجه شدم وجود مقدس امام زمان بوده. از فردای آن شب روش بازجویی عوض شد. یکی از صلحا گفت که امام برایت امان گرفته‌است. این خیلی مقام است که امام واسطهٔ فیض می‌شود. این، معنی نیابت است. معنی این است که بین امام و امت حائل است و امت از این طریق به امامش می‌رسد»
امام خمینی در نامه‌ای نیز که از پاریس برای سید مرتضی پسندیده ارسال کرده، چنین می‌نویسد:
«... رسیدگی بعضی زندانیان و احوال‌پرسی از خودشان یا اقوامشان لازم است مثل آقای دستغیب و آقای حائری شیرازی و از این قبیل اشخاص …»
او در بهار ۱۳۵۱ مدتی به شهر فومن تبعید شد و در منزل خواهر محمدتقی بهجت اتاق کوچکی گرفت و این دوران را با همسر و فرزندان و صاحب‌خانه‌اش گذراند.
مسئولیت‌ها
او پس از پیروزی انقلاب مدتی به تدریس در دانشکده الهیات پرداخت و در اولین دورهٔ مجلس شورای اسلامی از سوی مردم شیراز به مجلس راه یافت. در نیمه‌های این دوره با شهادت سید عبدالحسین دستغیب از سوی امام خمینی طی حکمی نخست به امامت جمعه و سپس به نمایندگی ولی فقیه در استان فارس انتخاب شد. وی در دوره اول و دوم مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی از مردم استان فارس به مجلس خبرگان راه یافت و پس از درگذشت امام خمینی به عنوان اولین مخالف شورایی شدن رهبری سخنانی را در این مجلس ایراد کرد که در نهایت به انتخاب سید علی خامنه‌ای به رهبری منجر گردید.
درگذشت
محمدصادق حائری شیرازی ظهر چهارشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۶ (۱ ربیع‌الثانی ۱۴۳۹ قمری) در سن ۸۱ سالگی درگذشت و در ۳۰ آذر ۱۳۹۶ در قم تشییع و پس از اقامه نماز توسط موسی شبیری زنجانی در حرم فاطمه معصومه به خاک سپرده شد.
.
انتهای پیام /*