درباره اندیشه اصولی امام خمینی(س)
امام خمینی (س) ازجمله علمای اصولی است که بر اساس مشربی متمایز از دیگران به تحصیل، تدریس و تالیف در زمینه علم اصول فقه پرداخته است. ایشان از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۲ یک دوره کامل و دو دوره ناقص یا ناتمام اصول فقه را در سطح درس خارج تدریس کرده است. ایشان همراه با تدریس، به قلم خود یک دوره اصول را به نگارش درآورده و برخی شاگردان ایشان نیز درس های اصولی ایشان را تقریر کرده اند. ایشان افزون بر دیدگاه هایی که درباره ابعاد مختلف این دانش دارد، در مسائل مختلف آن نیز دیدگاه های مورد توجه و گاه راهگشایی دارد.
از نگاه کلی امام خمینی (س) در قلمرو علوم، ضرورت وجود موضوع برای هر علمی را نفی می کند و تمایز علوم به سبب موضوع هر علم را نیز رد می کند. به باور ایشان علوم چیزی جز مجموعه مسائل گوناگون نیست که به اعتبار معتبر گرد آمده اند؛ از این رو موضوع واحدی ندارند که ضامن وجود، وحدت یا امتیاز حقیقی آنها باشد. به اعتقاد ایشان، ملاک وحدت یک علم در آن است که در سنخ مسائل، وحدت داشته باشد و تمایز علوم به تمایز سنخ مسائل آنان است نه اغراض. ایشان لزوم وحدت موضوع در علوم را نیز نفی کرده است و مسائل هر علمی را قضایایی می داند که مناسب با آن علم و هم سنخ آن باشند و آثار واحدی بر آنها مترتب باشد؛ اگرچه میان موضوع علم و موضوعات مسائل اختلاف باشد. از سوی دیگر، درباره نقش و جایگاه علم اصول، امام خمینی (س) پیش نیازهای پرشماری برای اجتهاد بیان کرده است: آگاهی به علوم ادبیات عرب، علم منطق، علم رجال، اصول فقه، انس با محاورات عرفی و شناخت موضوعات عرفی به منظور جلوگیری از خلط معانی عرفی با اصطلاحات علمی و جستجو در کلمات فقیهان به ویژه قدمای آنان، نیز قرآن شناسی و سنت شناسی و انس با روایات اهل بیت (ع) . در میان مقدمات اجتهاد، اصول فقه جایگاه مهم و نقش تعیین کننده ای دارد که با سایر مقدمات، قابل مقایسه نیست. امام خمینی (س) در تبیین جایگاه و اهمیت این دانش، آن را از مهم ترین مقدمات اجتهاد دانسته است. ایشان با ذکر شواهدی مبنی بر سابقه اجتهاد در عصر معصومان (ع) به بررسی و نقد دیگر دیدگاه ها و تبیین جایگاه علم اصول پرداخته و انکار دخالت علم اصول در استنباط احکام را دیدگاهی افراطی و برخوردار از زیاده روی در این امر دانسته است؛ زیرا استنباط بسیاری از احکام در این زمان، متوقف بر به کارگیری قواعد اصولی است و مقایسه استنباط احکام در عصر غیبت با زمان حضور امامان معصوم (ع) نادرست است. از سوی دیگر، امام خمینی (س) علم اصول فقه را مقدمه علم فقه دانسته، هدف آن را فهم و استنباط احکام شرعی بیان کرده است؛ از این رو نگاه استقلالی به علم اصول و غرق شدن در مباحث آن را غیر موجه دانسته و بر پرهیز از آن تاکید کرده است. ایشان خود در کتاب های مناهج الوصول و انوار الهدایه نیز به بیان مباحث کاربردی بسنده، از ذکر مباحث دیگر پرهیز کرده است.
تدریس استاد ابوالقاسم مقیمی
.
انتهای پیام /*