أم البنین، الگوی مادران شهداء

أم البنین، الگوی مادران شهداء

حسن پویا

فاطمه بنت حزام مشهور به ام البنین، از قبیله بنی کلاب، در 13 جمادی الثانی، سال 64 ق وفات یافت و بنا بر برخی نقل ها، وی در بقیع مدفون است.

أم البنین بنابر تشخیص عقیل برادر امیرمؤمنان(ع) که شخصیتی نسب شناس بود، ا نتخاب گردید و امام علی(ع) پس از شهادت حضرت زهرا(س)، بنابر مشهور با ایشان ازدواج کرد.

همسر گرامی علی(ع) چهار پسر به نامهای عباس، عبدالله، جعفر و عثمان به دنیا آورد، که هر چهار فرزند درکربلا در رکاب حسین بن علی(ع) به شهادت رسیدند.

ام البنین پس از شنیدن  خبر شهادت فرزندانش، از سرنوشت امام حسین(ع) سؤال کرد و آنگاه که خبر شهادت امام حسین(ع) را شنید، عرضه داشت: ای کاش فرزندانم و تمامی آنچه در زمین است، فدای حسین میشد و او زنده می ماند.

این سخن از زبان همسر گرامی علی(ع)، جناب ام البنین(س)، نشان از اوج دلدادگی و عمق شیفتگی ایشان به اهل بیت و به ویژه امام حسین(ع) دارد.

از آنجا که ام البنین، زنی ادیب و شاعری فصیح و اهل فضل بود، پس از شهادت فرزندانش اشعاری درباره آنان سروده بود، همراه نوه اش عبیدالله فرزند حضرت عباس(ع) به قبرستان بقیع میرفت و آن اشعار را زمزمه میکرد. وی اشعاری نیز در خصوص حضرت عباس(ع) سروده بود که در بخشی از آن آمده است:

می گویند دست فرزندم قطع شده و بر سرش عمود فرود آمده، وای بر من! آیا بر فرق سر شیر شجاع من عمود فرود آمده؟ اگر شمشیرت در دستانت بود، کسی جرأت نزدیک شدن به تو را نداشت.(اعلام النساء، ص 496 ـ 497)

 جایگاه حضرت ام البنین(س) نزد عالمان شیعه بسیار بلند و باارزش است، چنانکه شهید ثانی معتقد است: ام البنین از بانوان با معرفت و با فضیلت است و محبت شدیدی به اهل بیت داشت و خود را وقف خدمت به آنان کرده بود و اهل بیت برای وی احترام خاصی قائل بودند و در روزهای عید، به دیدن او میرفتند.(ستاره درخشان مدینه حضرت ام البنین، ص 7)

سالروز وفات این بانوی مکرم و بزرگ صدر اسلام، به شایستگی به عنوان روز «تکریم مادران و همسران شهدا» نامیده شده است.

امام خمینی(س) درباره شخصیت مادران شهدا میفرماید:

اسلام چیزی نیست که کسی بتواند از آن رویگردان‏‎ ‎‏باشد. ما هر روز شاهدیم که مادران شهدا، کسانی که حتی چند شهید داده اند، فریاد‏‎ ‎‏می زنند که اگر باز هم [فرزند] داشتیم در راه خدا می دادیم و تأسف می خورند که دیگر فرزندی‏‎ ‎‏ندارند که در راه خدا بدهند. (صحیفه امام، ج 17، ص 106)

ایجاد امید در دل مردم و بیان جایگاه واقعی آنان و تکیه بر حمایت های کرامت مندانه و بزرگوارانه این ملت عزیز، از موارد بسیار ارزشمندی است که امام خمینی(س) همواره بر آن تأکید داشت و پشتیبانی و حضور مردم را در همه صحنه های انقلاب و کشور، واقعی و با ارزش می دانست و برای مردم جایگاه ویژه ای قائل بود و بدینسان بود که او در دل همگان جای داشت و صادقانه او را دوست می داشتند و از ایشان حمایت می کردند.

در سال 1365 در ایام سالگرد پیروزی انقلاب و دهه فجر، امام خمینی در پیام بسیار مهمی ضمن گرامیداشت این ایام مبارک دهه فجر و تجلیل از فداکاریهای ملت ایران می فرماید:

گرامی باد بر ملت بزرگ ایران، و بر پیروان شاهد بزرگ، حضرت محمدمصطفی(ص)، وجود رادمردانی که راه شهادت را برگزیده اند و در هجرت از زندگی عالم ادنی و جهان سفلی به وادی ایمن و ملکوت اعلا رسیده اند.(همان، ج 20، ص 196)

در ادامه این پیام، با ترسیم چهره همواره شجاع و در صحنه مردم بزرگ و حاضر در صحنه های مختلف و پیروی آنان از چهارده معصوم(ع) به ویژه امام حسین(ع) و زینب کبری(س) و بهره مندی از برکات معنوی حضرت زهرا(س)  می فرماید:

و کدام تحولی بالاتر از اینکه پدران و مادران و‏‎ ‎‏همسران شهیدان ما از فراق عزیزان خود شِکوه نمی کنند، ولی غبطه و حسرت دوری از‏‎ ‎‏قافلۀ شهدا را بر زبان دارند؟ و چه کور و کرند آنان که بعد از تجربۀ سالها مقاومت و‏‎ ‎‏سرسختی این ملت قهرمان هنوز هم بر حقایق و واقعیات پا می نهند، (همان، ص 199)

پایان بخش این پیام نویدبخش و شورآفرین که در آن ایام بسیار مؤثر واقع گردید، به دعا و درخواست از درگاه ایزد منّان برای پدران و مادران، فرزندان و همسران شهید ختم میشود:

خداوندا، شهدای عزیز این ملت را که برای تو و برای اعتلای دین تو جان‏‎ ‎‏باخته اند، در جوار اولیایت مخلّد فرما؛ و به بازماندگان آنان، خصوصاً پدران و‏‎ ‎‏مادران، فرزندان و همسرانشان که برای رضای تو فراق و دوری آنان را تحمل می کنند‏‎ ‎‏و پرچم مبارزۀ آنان را بر دوش گرفته و به پیش می روند صبر و اجر کرامت کن؛‏‎ ‎‏و فرزندان آنان را برای رأفت و مهربانی بیشتر به مادران داغدیدۀ خود مهیا فرما.(همان، ص 201)