استفتائات امام خمینی (س)

استفتائات امام خمینی (س)-مجموعه 10 جلدی

مشاهده کتب فقهی

مشاهده پرسش و پاسخهای شرعی و ثبت پرسش جدید

جستجو در کتابخانه تخصصی

‏‏«استفتاء» به معنای درخواست فتوا از فقیه و عالم به احکام شرعی، تاریخی‏‎ ‎‏طولانی دارد و از همان عصر ائمه اطهار علیهم السلام آغاز گردیده است. «مسائل علی بن‏‎ ‎‏جعفر علیه السلام»، «توقیعات علی بن مهزیار» و «مکاتبات حمیری» از جمله مجموعه های‏‎ ‎‏اولیه استفتائات و پرسش های شرعی است، که از محضر ائمه هدی علیهم السلام پرسیده شده،‏‎ ‎‏سپس به صورت یک کتاب مستقل درآمده است.‏

‏‏فقهای امامیه که به فرموده ائمه معصومین علیهم السلام دارای «منصب افتاء» می باشند،‏‎ ‎‏همواره مورد چنین پرسش ها و استفتائاتی بوده اند و در میراث مکتوب فقه امامیه‏‎ ‎‏بخشی از مکتوبات فقهی فقها، پاسخ به استفتائات بوده است.‏

‏‏«جوابات المسائل النیسابوریة» از شیخ مفید، «جوابات المسائل الموصلیات» از‏‎ ‎‏سید مرتضی، «المسائل الحائریات» از شیخ طوسی، «جواهر الفقه» از ابن برّاج،‏‎ ‎‏«المسائل العزّیة» از محقق حلّی و «أجوبة المسائل الفقهیة» از علامه حلّی نمونه هایی از‏‎ ‎‏کتاب استفتائات در میان گذشتگان است.‏

‏‏سنّت «استفتاء» از سوی مقلدین و «افتاء» توسط فقها و مجتهدین گرچه در طول‏ ‏‎تاریخ فقاهت و اجتهاد جاری بوده، اما در عصر حاضر از رونق بیش تری برخوردار‏‎ ‎‏شده است؛ به گونه ای که از مراجع تقلید، کتاب های متعددی حاوی تعداد زیادی از‏‎ ‎‏استفتائات منتشر شده است.‏

‏‏استفتاء از امام خمینی(س) در قم و نجف، به ویژه پس از ارتحال مرجع بزرگ‏‎ ‎‏آیت الله‌ العظمی سید محسن حکیم قدس سره (متوفای 1390 ق) روبه فزونی نهاد، به گونه ای‏‎ ‎‏که ایشان در نجف اشرف تعدادی از فضلا و شاگردان برجسته خود را به عنوان هیأت‏‎ ‎‏استفتاء انتخاب کرده و آنها زیر نظر ایشان عهده دار پاسخ گویی به استفتائات بر اساس‏‎ ‎‏مبانی و آراء امام بوده اند. این روندِ رو به تزاید ادامه داشت و در طول بیش از ربع قرن،‏‎ ‎‏به هزاران سؤال شرعی پاسخ داده شد.‏

‏‏از استفتائات و پاسخ آن ها در سال های اقامت امام در نجف اشرف چیزی در‏‎ ‎‏اختیار نمی باشد، مگر پیش نویس پاسخ هایی که آیت الله‌ سید جعفر کریمی یکی از‏‎ ‎‏اعضای هیأت استفتاء امام آن ها را حفظ کرده و نسخه ای از مجموعه آن ها در آرشیو‏‎ ‎‏مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) موجود می باشد.‏

‏‏پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(س) و استقرار نظام‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی، سیل استفتائات از داخل و خارج به بیت ایشان سرازیر شده و‏‎ ‎‏هیأت استفتاء بر اساس مبانی و نظرات امام به آن ها پاسخ می داده، سپس علی رغم‏‎ ‎‏مسائل فراوان و مشکلات زیاد و دغدغه ها و اشتغالات امام، مورد ملاحظه ایشان قرار‏‎ ‎‏گرفته و ارسال می گردیده است و تصویری از اکثر آن ها در دفتر امام نگهداری‏‎ ‎‏می گردید.‏

‏‏ تعدادی از این استفتائات از: مجموعه 22 جلدی صحیفه امام، مجموعه 3جلدی استفتائات امام (138 مورد که پیشتر دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین قم منتشر کرده)، استفتائات منتشر شده در ماهنامه پاسدار اسلام و استفتائاتی که از افراد حقیقی اخذ شده نیز در این مجلدات عرضه شده اند.‏

به این ترتیب آرشیو گسترده و پر تعدادی از سؤالات شرعی مقلدین امام فراهم‏‎ ‎‏آمده است که در این کتاب 10 جلدی ضمن «موسوعه امام خمینی(س)» در اختیار‏‎ ‎‏علاقه مندان قرار می گیرد.

 ‏‏‏تنظیم کلی فهارس، مطابق با کتاب تحریرالوسیله امام می باشد و در این مجموعه، فقط اسناد مستند به حضرت امام که مستقیماً به نظر ایشان رسیده، استفاده شده است و شامل استفتائاتی که با مهر دفتر استفتائات ارسال گردیده اند، گرچه با اذن کلّی امام بوده، نمی باشد.‏

‏‏حفظ امانت داری نسبت به پرسش های شرعی مؤمنین و پاسخ های حضرت امام از ویژگیهای بارز این اثر است و غیر از مواردی که اصلاح ویرایشی محسوب می شود و اسامی سؤال کنندگان که موجب انتشار اطلاعات شخصی آنها می گردد، مطلبی حذف نشده است. البته اسامی بعضی از معاریف یا مسئولین یا سؤالات مربوط به نهادهای حکومتی به طور کامل آمده است.‏

در هر جلد از این مجموعه، استفتائات با موضوعات زیر آمده است:

جلد 1) احکام تقلید، کتاب طهارت، احکام وضو، احکام غسل، احکام اموات، تیمّم، نجاسات و مطهرات؛

جلد 2) کتاب نماز شامل مباحث: مقدمات، افعال، تعقیب، مبطلات نماز و همچنین: نمازهای: آیات، قضا، استیجاری، جمعه، عید فطر و قربان، مستحبی و نماز مسافر؛

جلد 3) در ادامۀ مباحث جلد 2، فتاوای مربوط به کتاب نماز و بقیه مسائل نماز مسافر، کتاب روزه و کتاب زکات؛

جلد 4) کتاب خمس که شامل آنچه که خمس بر آن واجب است و تقسیم خمس و مستحقین آن؛

جلد 5) کتاب حجّ، کتاب امر به معروف و نهی از منکر و مکاسب محرمه؛

جلد 6) کتاب بیع(خرید و فروش)، شفعه، صلح، اجاره، جعاله، عاریه، ودیعه، مضاربه، شرکت، مزارعه، مساقات، دین و قرض، رهن، حجر، ضمان، حواله و کفالت، وکالت، اقرار و هبه؛

جلد 7) کتاب وقف و نظائر آن، کتاب وصیت، کتاب یمین و نذر و کتاب کفارات؛

جلد 8) کتاب صید و ذباحه، کتاب خوردنی ها و آشامیدنی ها، کتاب غصب، کتاب احیای موات و مشترکات، کتاب لقطه، کتاب نکاح(ازدواج)؛

جلد 9) در ادامۀ مباحث جلد 8، فتاوای مربوط به: کتاب نکاح، کتاب طلاق، کتاب خلع و مبارات، کتاب ظهار، کتاب مواریث (ارث)؛

جلد 10) کتاب قضا، کتاب شهادات، کتاب حدود، کتاب قصاص، کتاب دیات و مسائل مستحدثه.