حوزه مطلوب امام، آن حوزه ای است که خود امام به آن عمل کرده است.

در تاریخ 9 اسفند 1402، به مناسبت گرامیداشت سالروز ورود امام خمینی(س) به قم در 10 اسفند 1357، سیزدهمین نشست از سلسله نشستهای مکتب امام خمینی(س) با عنوان «حوزه مطلوب از دیدگاه امام خمینی(س)» با سخنرانی آیت الله رضا استادی برگزار شد. این برنامه که در محل اقامتگاه امام در قم (منزل آیت الله محمد یزدی) با حضور علما و فضلا و علاقمندان به امام خمینی برگزار شد، آیت الله رضا استادی نظرات امام خمینی درباره حوزه مطلوب را بیان کرد.

وی در این مورد بیان داشت: تحولی در حوزه نشده، تحول معنای دیگری دارد. اگر امام فرمود که در ملت ایران تحول ایجاد شده، واقعا این تحول ایجاد شده و تغییرات بنیادینی به وجود آمده. ولی حوزه، پیشرفت و وسعت پیدا کرده، اما تحول نبوده. اگر هم بوده، در همان سهمی است که امام داشته است.
ما امام را الگو قرار می دهیم. هر طور که خودش زندگی می کرده، حوزه اگر آنگونه شد، می شود حوزه مطلوب امام؛ اگر حوزه در آن مسیر بود می شود حوزه مطلوب امام، اما اگر نبود، خودمان باید جوابگو باشیم.
امام درباره علم و تحصیل و تعلیم و تعلم بسیار جدی بود، بیش از آن چیزی که ما فکر می کنیم. آن هم بیشتر بر فقه، آن هم فقه جواهری و اجتهادی و شیخ انصاری.

امام جایی این سوال را مطرح کرده اند که آیا این حوزه فعلی، مثل شیخ انصاری را تربیت می کند؟
اگر بخواهیم حوزه مطلوب امام داشته باشیم، از نظر درسی باید خیلی جدی بگیریم. ایشان خودشان از جوانی علم و تحصیل را بسیار جدی می گرفتند.
الان در حوزه مباحثه کردن طلاب بسیار کم است.
امام می گوید اگر فقه را نداشته باشیم و زمان بگذرد ممکن است مسائل جدیدی درست شود و به خورد ما بدهند.
حوزه مطلوب امام، آن حوزه ای که خود امام به آن عمل کرده است. 

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: یکی از خواسته های امام خمینی این بوده که قم و حوزه های علمیه باید ساده زیست باشند. منظورایشان خطاب به همه روحانیت و آخوندهایی است که در قم هستند و ساده زیست نیستند. ایشان می پسندد که حوزه اهل دنیا نباشد.

آیت الله رضا استادی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: عزیزی که از من برای حضور در این جلسه دعوت کرد، گفت که در موضوع تحول در حوزه سخنرانی کنید، من گفتم که شخصا معتقد به «تحول» نیستم. چون تحولی نشده است. سروصدا زیاد است اما تحول نشده است. تحول معنای دیگری دارد؛ اگر امام (ره) می گفت در ملت ایران تحولی ایجاد شده است چون تحول ایجاد شده ولی حوزه پیشرفت پیدا کرده و وسعت پیدا کرده است تحولی درکار نبوده و اگرهم بوده در همان سهمی بوده که امام داشتند.

وی افزود: ما باید امام خمینی را الگو قرار دهیم، ایشان هرطور زندگی می کرده است، اگر حوزه آنگونه شد که امام می خواست و زندگی می کرد، می شود حوزه مطلوب امام ، اما اگر در آن مسیر نبود ما باید خودمان پاسخگو باشیم.

وی گفت: امام خمینی راجع به تحصیل، تعلیم و تعلم و علم خیلی جدی بود و بیشتر روی فقه جواهری و فقه اجتهادی و شیخ انصاری کار می کرد. الان ببینیم آیا حوزه های فعلی افرادی مانند شیخ انصاری تربیت می کند؟ یا مانند صاحب جواهر تربیت می کند؟ امام خمینی از حوزه ای خرسند می شود که یا این هدف در آن محقق شده باشد یا درصدد تحقق آن باشد.

وی افزود: اگر بخواهیم حوزه مطلوب از نظر امام خمینی داشته باشیم باید درس را جدی بگیریم؛ ایشان از جوانی مسئله درس و تحصیل را خیلی جدی گرفته است. من از آقای فرید شنیدم که می گفت من در سبزه میدان تهران راه می رفتم، دیدم امام خودش را به من رساند و باهم مباحثه کردیم.

وی ادامه داد: آقای فرید تعریف می کرد که «پدرم از دنیا رفت و او را برای خاکسپاری به نجف منتقل کردیم و همانجا مجلس ترحیم گرفتیم. من (آقای فرید) کنار آسیدمحمود شاهرودی نشسته بودم، باید از والدین احترام کنم، کسی می آمد بلند می شدم احترام می کردم وقتی می نشستم دوباره آقای شاهرودی بحثی که مطرح کرده بودم را ادامه می داد». امام راحل هم می فرمود ما بعد از حاج آقاشیخ هم با رفقا مباحثه می کردیم. الان گفته می شود که مباحثه در قم نزدیک صفر است اما مباحثه در آن زمان جدی بوده است. یکی از آسیب هایی که در قم پیدا شده اینکه خیلی گمان می کنند «ملا» شدند و دیگه مطالعه و مباحثه نمی کنند. برخی وقتی بحثی مطرح می شود، گواینکه فتوا می دهند، نظرشان را می گویند و حاضر نیستند نظر مخالف را بشنوند.

وی گفت: ایشان به مقوله فقه و فقاهت خیلی تکیه کرده و معتقد بودند که ما اگر فقیه داشته باشیم، جمهوری اسلامی را داریم ولی اگر فقیه نداشته باشیم، هیچ چیز نداریم. عده ای گمان می کنند ایشان اینقدر به فقه توجه کرده است، در مقابل به فلسفه وعرفان توجهی نداشته است درحالیکه امام فلسفه، عرفان و.. را درجای خود مفید می دانست اما اولویت را به فقه می داد.

وی بیان داشت: ما حوزه فعلی را باید با آنچه امام بوده و خواسته بسنجیم. امام کتاب های فقه پربحث را دنبال کرده و توقع دارد که همان کتاب ها را الان دنبال کنند، واقعا ملا زیاد داشته باشیم. سفارش کرده که کوشش کنید ملا تربیت کنید.

وی ادامه داد: امام در جای دیگر هم فرمود علم بدون اخلاق بدرد نمی خورد .این است که علم ایشان از آغاز تا انجام توام با اخلاق و معنویت و عرفان بوده است و از حوزه هم این توقع را دارد که هرکس درس می دهد و درس می خواند این درس خواندن و درس گفتن توام با اخلاق باشد.

آیت الله استادی بیان کرد: امام خمینی تصریح کردند که اگر در حوزه قم معنویت نباشد، هیچ چیز بدرد نمی خورد. اگر با این علم می خواهیم به اسلام کمک کنیم، شرط آن «معنویت» است.

وی افزود: امام خمینی مکرر فرمود اخلاص یا اخلاق عمیق این است که اگر کاری که تو می خواستی انجام بدهی دیگری انجام داد، تو عمیقا خوشحال شوی. اما اگر غیر این بود، آن «معنویت» نیست.

وی گفت: اینکه تاکید می کنیم اساتید ابتدای درس خود، «اخلاق» بگویند صوری نیست. یک سر آن این است که کسی که می خواهد اخلاق بگوید خودش این معنویت را داشته باشد چون کسی که این اخلاق را ندارد، نمی تواند اخلاق بگوید، وجدانش نمی گذارد که بگوید.

وی خاطرنشان کرد: اگر می خواهید نظر امام خمینی رایج باشد، به فقه اهمیت دهید اما فقه نافی سایر علوم نیست بلکه فقه در رتبه اول است. ایشان فلسفه و عرفان را عمومی نمی کرده است. صلاح حوزه هم این نیست که عمومی شود بلکه با سایر درس ها تفاوت دارد.

وی گفت: یکی از خواسته های امام خمینی این بوده که قم و حوزه های علمیه باید ساده زیست باشند. منظورایشان خطاب به همه روحانیت و آخوندهایی است که در قم هستند و ساده زیست نیستند. ایشان می پسندد که حوزه اهل دنیا نباشد.

وی بیان کرد: چندماهی که می خواستیم برویم مکه، برخی شب ها منزل آقا می رفتیم. یک شب دیدم یک مرد عرب آمد و عبای پاره خود را نشان امام داد و کمک می خواست. امام هم سوراخ عبای خود را نشان وی داد. اینها اثر می گذارد که مردم ببینند یک اهل علم که به جایی رسیده است، یادش نرفته که ساده زیست باشد.

وی ادامه داد: یکی از اهل علم در نجف می گفت یکی از علاقه هایی که مردم به امام دارند به خاطر این است که دارند می بینند امام چگونه زندگی می کند. امام معتقد بود هرچه علما ساده زیست تر باشند نفوذشان بین مردم بیشتر خواهد بود.

آیت الله استادی گفت: اینکه گفته می شود وضع طلبه ها خوب نیست، حرف نادرستی است؛ طلبه ها سه دسته هستند: یک دسته وضعشان خوب نیست، یک دسته متوسط هستند و یک دسته خیلی خوب هستند. چرا همه را می گوئید؟ شما می گوئید وضع طلاب خوب نیست، مردم می بینند این طلبه فلان خرید را می کند. با خودش می گوید کجا خوب نیست؟ باید واقعیات را به مردم گفت.

وی افزود: ظاهرا سبک زندگی امام اینگونه نبود. به محض ورود به نجف بااینکه شهریه ها بندبند داشت، این بندها را بهم زد و به همه شهریه داد.

وی گفت: اگر ما چیزهایی بگوئیم که نشان دهد قم آنگونه که باید به معنویات نرسیده، به معنای آن نیست که این حوزه به درد نمی خورد. امام که همه این امور را می دانست و شنیده بود همواره  تصمیم و مبنای ایشان این بود که حوزه ها با همین وضع هم بماند.

وی بیان داشت: روزی بر اهل علم در قم می گذشت که از هیچ چیز خبر نداشتند، ولی ایشان فرمودند که امروز حوزویان باید از اوضاع جهان باخبر باشند. من خودم که قم آمدم و چندروزی از طلبگی ما گذشته بود، یک آقایی چندرادیو خریده بود و به طلبه ها داده بود، یکی از این رادیوها هم به دست ما رسیده بود و گوش می کردیم. آقای مصلحی می گفت خدمتی که امام کرد در کشور یک وقتی چندهزارنفر می دانستند چه باید بگویند اما ایشان کاری کرد که در هر روستایی که بروی هرکسی اظهارنظر می کند.

وی گفت: برای اینکه بدانیم حوزه مطلوب از نظر امام چه بوده است، بنظرم جهات مختلفی که امام داشت را فهرست کنیم و خودمان را با آن تطبیق کنیم تا بفهمیم حوزه مطلوب چیست. امام خمینی در معنویت، اخلاق، علم و زیرک بودن الگوست.