در مصاحبه با شفقنا بیان شد: یکی از دلایل توجه امام خمینی(س) به عنصر زمان و مکان، پاسخگویی به مشکلات امروز جامعه بود.

مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قم با بیان اینکه در برخی کرسی های درس خارج شاهد بحث درباره موضوعات روز و جدید در حوزه های مختلف هستیم، درعین حال گفت: حوزه علمیه باید گفت وگو و مشاوره با متخصصان موضوعات مختلفی که از موضوعات فقهی ما محسوب می شوند و فقیه ما باید به آن پاسخگو باشد، را درپیش بگیرد و کارگروه هایی در این زمینه تشکیل شود که کارشناسان امر به فقها و اساتید ما مشاوره بدهند.

حجت الاسلام والمسلمین عباس کمساری در گفت وگو با شفقنا تعریفی از فقه ارائه کرد و اظهار داشت: فقه، دانشی برای کسب احکام عملی یا تکالیف دینی از طریق اجتهاد و تحقیق در منابع چهارگانه (کتاب ، سنت، اجماع و عقل) است و درس خارج هم مقطعی از دروس حوزه علمیه با هدف آشنایی طلبه با شیوه اجتهاد در زمینه فقه و اصول است.

او با اشاره به تدریس کتاب هایی چون مکاسب، رسائل و کفایه در حوزه های علمیه افزود: اگر طلبه این دروس را بخواند، از جهت بنیان و شالوده کار، بسیار قوی می شود. طلبه پس از فهم این کتاب هاست که در جلسات درس خارج شرکت می کند و این نشان از آن دارد که فقه شیعه دارای بنیه علمی و مستحکم است.

مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قم با بیان اینکه غور در مسائل علمی سبب جهش هایی در فقه شیعه شده است، گفت: این جهش های علمی در فقه دیگر مذاهب دیده نمی شود و به همین دلیل شاهد خمودگی و بروزنبودن آنها هستیم.

او بیان کرد: بسیاری اساتید سطوح خارج در کرسی های خود به مباحث روز و موضوعاتی مانند اقتصاد و هنر می پردازند که همین نشان دهنده پویایی فقه شیعه و کرسی های درس خارج است.

کمساری تصریح کرد: علیرغم نقدهایی که ممکن است به درس های خارج باشد اما از نظر کیفیت و جهش علمی شاهد اتفاقات خوبی بویژه در سال های اخیر بوده ایم.

او با بیان اینکه دروس خارج بنای بر فتوادادن ندارند، گفت: بنای این دروس و کرسی ها بر آشنایی طلبه با روند استنباط احکام است بنابراین در بعضی دروس خارج ، موضوعاتی از قبیل صلاة، حج، صوم و… مطرح می شود اما نمی توان این را نقطه ضعف این درس ها تلقی کرد و گفت چرا به موضوعات روز و مستحدثه نمی پردازند چون فروعات این مباحث بسیار است و لازم است جهت آشنایی طلاب برای استنباط به آنها پرداخت در عین حال، بسیاری از دروس به بیان موضوعات جدید هم می پردازند.

مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قم درباره میزان پاسخگویی مجتهدان جوان و توانمند به سئوالات تخصصی جامعه عنوان کرد: حوزه علمیه باید گفت وگو و مشاوره با متخصصان موضوعات مختلفی که از موضوعات فقهی ما محسوب می شوند و فقیه ما باید به آن پاسخگو باشد، را درپیش بگیرد و کارگروه هایی در این زمینه تشکیل شود که کارشناسان امر به فقها و اساتید ما مشاوره بدهند؛ مثلا در حوزه پزشکی که مورد سئوال جامعه ماست و فقیه هم باید نسبت به آن پاسخگو باشد، می بایست کارگروهی از متخصصان پزشکی تشکیل شده و مسائل در آنجا مطرح شود و پاسخ مناسب در اختیار فقیه قرار گیرد.

او موضوع شناسی را از وظایف فقها ندانست و گفت: فقیه باید نسبت به موضوع شناخت داشته باشد اما موضوع شناسی در حوزه های اقتصاد، IT، پزشکی و امثالهم، شان فقیه نیست و می طلبد کارگروه های مشترک علمی کارشناسان و متخصصان با حوزه جهت شناخت ابعاد موضوع تشکیل شود.

کمساری، تاکید کرد: موضوعات فقهی باید تخصصی شوند و کارشناسان در موضوعات مختلف به کمک بیایند و ابعاد موضوع را برای فقیه تبیین کنند تا پاسخی در خور به سئوالات نسل امروز داده شود.

او، عدم اطلاع نهادهای علمی از فعالیت های یکدیگر را آفت بزرگ دانست و بیان داشت: عدم اطلاع رسانی از فعالیت های علمی سبب می شود تا عده ای حوزه را متهم به عدم فعالیت های علمی کنند.

مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قم ، ازدحام و شلوغی جلسات درسی را آسیب کرسی های خارج عنوان کرد و افزود: هرچه تعداد طلاب کمتر باشد، ارتباط بین استاد و شاگرد بیشتر برقرار می شود و تاثیرات علمی و روحی فراوانی دارد.

او، نقادی و پرسش و پاسخ را جزو ملزومات درس خارج ذکر کرد که در برخی موارد به فراموشی سپرده شده است و افزود: مباحثه، ارتباط طلبه با استاد و نقادی از موارد مهمی است که در کرسی های درس خارج باید به آنها توجه کرد.

کمساری با بیان اینکه امام خمینی بویژه در اواخر عمر، توجه ویژه ای به عنصر زمان و مکان داشتند، گفت: شاید یکی از دلایل این توجه این بود که امام احساس کردند این اصل می تواند بسیاری از مشکلات امروز جامعه را برطرف کند و نیازهای جامعه را پاسخ دهد. ما نمی توانیم در برابر سئوالات و خواسته های جامعه بی تفاوت باشیم.

او ارتباط فقیه با جامعه را لازمه عنصر زمان و مکان در اجتهاد دانست و افزود: ما نمی توانیم بدون شناخت نیازهای جامعه وارد موضوعات فقهی بشویم لذا فقیه باید ارتباط با جامعه و مردم داشته باشد. امام خمینی می فرمایند: «مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد، بر مردم و جوانان حتی عوام قابل قبول نیست که مرجع و مجتهد بگوید من در مسائل سیاسی دخالت نمی کنم».

استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: ما نمی توانیم پیرامون خود را حصار بکشیم و با جامعه جوان ارتباطی نداشته باشیم. امروز جامعه جوان از ما توقع پاسخگویی به سئوالات خود را دارد لذا این بندها و حصارها باید فرو بریزد که این مساله با توجه به عنصر زمان و مکان می تواند اتفاق بیفتد.

او گفت: اگر یک فقیه امروز بخواهد وارد مسائل حقوقی بشود که فروعات زیادی دارد، ناگزیر است که ارتباط با دادگاه ها و دادسراها و حوزه های قضایی داشته و در جریان پرونده های این مراکز باشد.

کمساری تاکید کرد: اگر به عنصر زمان و مکان در اجتهاد توجه کافی شود، هیچ بن بستی نخواهیم داشت چون فقه، علم واقعی است که نتیجه آن در جهت پاسخگویی به نیازهای انسان ها به کار می آید و فقه شیعه غنی ترین فقه از حیث منابع در میان دیگر مذاهب است.

او با اشاره به خواسته های جوانان جامعه در ساحت های مختلف گفت: یکی از مواردی که بنظرم فقها باید ورود کنند و فتوا دهند تا جامعه از بلاتکلیفی دربیاید، مساله ورود بانوان به ورزشگاه هاست. نسل جوان از ما انتظار دارد که ورود با صراحتی به این مسئله داشته باشیم و حکم الهی را بگوئیم. لذا عنصر «زمان و مکان» در بسیاری موارد کارگشاست و می تواند مشکلات جامعه را حل کند.

مدیر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قم در مورد همپایی حوزه علمیه با پیشرفت های جامعه گفت: حوزه علمیه نمی تواند از جامعه عقب بماند؛ اگر حوزه نتواند همراه جامعه باشد، به خودی خود در حاشیه قرار می گیرد و باید فاتحه همه چیز را خواند.

او با اظهار خوشبینی نسبت به آینده حوزه علمیه قم بیان کرد: با توجه به اتفاقات خوبی که از نظر حضور طلاب جوان و نواندیش در حوزه در حال وقوع است، آینده خوبی را برای حوزه علمیه می توان متصور بود و حتی حوزه می تواند جلوتر از جامعه حرکت کند.

کمساری درباره لزوم تغییر شیوه های تدریس در کرسی های درس خارج گفت: شیوه ها و رویه های تحصیل و تدریس در هر عصر و زمانی متفاوت است؛ شاید زمانی حضور در درس های چندهزار نفره به عنوان حُسن بود اما امروزه، درس های تخصصی و بحث طلاب درباره فروعات موضوع یک حُسن تلقی می شود.

او ادامه داد: مسیر علمی حوزه بنابر خواسته های جامعه و لزوم پاسخگویی به آنها، مسیر را تعیین خواهد کرد.

استاد حوزه علمیه قم آزاداندیشی در ارائه مباحث، مسائل و تحقیقات را مورد توجه قرار داد و عنوان کرد: در کرسی های درس خارج استاد باید جرات نقد را داشته باشد چون نقادی سبب پویایی فقه شیعه خواهد شد.

او در بخش دیگری از سخنان خود، شفقنا را از سایت های موفق خبری در حوزه دین دانست و اظهار داشت: این پایگاه خبری هم مورد وثوق است و هم انصاف را در اطلاع رسانی رعایت می کند و همین سبب اقبال بخش زیادی از فرهیختگان و نخبگان جامعه به آن می شود.

کمساری در مورد توجه شفقنا به مباحث علمی روز جامعه هم گفت: شفقنا در این بخش هم، مباحث علمی متقن و مورد سئوال جامعه علمی را مورد پردازش قرار داده است و این جای تقدیر دارد.