سفر زیارتی امام به سامراء

سفر زیارتی امام به سامراء

مهدی حاضری

در تاریخ سیزدهم مهرماه 1344 دو روز بعد انتقال حضرت امام از ترکیه به عراق در دوران تبعید، ایشان پس از زیارت حرم کاظمین در بغداد، برای اولین و آخرین بار در طول سیزده سالی که در این کشور حضور داشتند به زیارت حرم عسکریین علیهماالسلام در سامراء مشرّف شدند. این در حالی است که ایشان در سال های حضور در شهر نجف اشرف مقید بودند هرشب رآس ساعت خاصی در حرم حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) حضور پیدا کرده و به دعا و زیارت مشغول شوند و در ایام زیارتی حضرت سید الشهداء نیز به کربلا مشرف شده و ساعاتی را در حرم امام حسین به زیارت و دعا می‌گذراندند.

ظاهرا به غیر از این دو شهر، حضرت امام در طول سال های اقامت خود در عراق علی رغم آزاد بودن تردد و مسافرت ایشان،  به هیچ شهر و مکان زیارتی در این کشور نرفته اند. ایشان حتی به شهر کوفه که در فاصله کوتاهی از نجف واقع شده و جدای از اماکن زیارتی متعدد به واسطه وجود نهر فرات و داشتن نخلستان های زیاد از هوای مطبوعی هم برخوردار هست نیز سفر نکردند.

از حضرت امام در خصوص علت نرفتن ایشان به اماکن زیارتی غیر از نجف و کربلا مطلبی نقل نشده است ولی به نظر می رسد حضرت امام علی رغم عشق و علاقه وافر به زیارت حرم ائمه و امامزادگان، به این وسیله هم اعتراض خود را به تبعید اعلام داشته و هرگز تن به رضایت از اقامت در این کشور نداده و همواره مترصد خروج از آن بودند و هم با مبارزین و مجاهدینی که برای مبارزه با رژیم ستم شاهی در زندان و تبعید بسر برده و شرایط سختی را می گذراندند ابراز همدردی و همراهی کرده و تبعیدی بودن خود را اعلام می‌کردند.

در کتاب نهضت امام خمینی آمده است:

امام دو روز و نیم در کاظمین بودند و عصر روز پنجشنبه 15/7/44 همراه حاج آقا مصطفی و حاج شیخ نصرالله خلخالی و جمعی از روحانیان و طلاب نجف و کاظمین به جهت زیارت به سمت سامرا حرکت کردند. در سامرا عده زیادی از علما و بزرگان و مردم شهر اعم از شیعه و سنی به استقبال امام آمدند و مجلس جشنی نیز به مناسبت ورود ایشان در مدرسه میرزای شیرازی بزرگ ترتیب دادند. در این مراسم که از همه طبقات شهر، حتی دولتی ها هم حضور داشتند. یکی از علمای اهل سنت در تجلیل از امام سخنانی ایراد کرد. ( بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی،ج 2، ص162)

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین محمد حسن صباغی که در آن زمان نوجوان و ساکن سامراء بوده در خاطرات خود می‌گوید:

سالی که امام را از ترکیه تبعید کردند به عراق، به سامرا آمد. بعد از آنکه امام برای زیارت به حرم رفته بودند، آمدند بروند به منزلی که برایشان در شهر سامرا  آماده کرده بودند... در این مسیر، یک عده از سنی‌ها گفتند که فلانی، فلانی، فلانی، گفتم بله؟ به زبان عربی گفتند: تعال شوف طیور الجنه. بیا ببین پرنده‌های بهشت را. آنها سنی بودند ولی چطور این حرف از زبانشان پرید خدا می‌داند. من نگاه کردم دیدم بله حاج آقا خمینی است با یک عده از طلاب که ایرانی بودند به طرف منزلی که برایشان تهیه کرده بودند می‌رفتند.

این جمله را این طلاب در مسیر می‌گفتند: چشم دشمن حاج آقا روح الله کور بشود، صلوات ختم کنید. چشم دشمن خمینی کور بشود، صلوات بلند ختم کنید. در شهر سامرا که شهر سنی نشین و خب شیعه کم بود آنجا. امام منزل شخصی بود روحانی، روضه خوان حرم هم بود به نام شیخ خلیل. آن منزل را برای امام تهیه کرده بودند برای استراحت. آقا خیلی با حال بود وقتی تشریف آورد سامره، با این‌که کم سن و سال بودم من یادم است. تند راه می‌رفت، ابهت داشت. من آن منزل نرفتم، ولی می‌دانستم که منزل چه کسی است. ( آرشیو موسسه تنظیم ونشر آثار حضرت امام – دفترنمایندگی قم)

در سندی از پرونده امام در ساواک آمده است:

به مناسبت مسافرت آیت الله خمینی به سامرا، دعوتی در مدرسه شیرازی جهت صرف چای از او شده و عده ای از طلاب و مردم سامره در آن شرکت کرده اند و شیخ سعید البدری به نمایندگی از اهالی سامره طی نطقی اظهار داشته است: همانطوری که خاورمیانه شاهد جهاد جمال الدین افغانی [اسد آبادی] در قرن نوزدهم بود، شاهد جهاد خمینی در قرن بیستم می باشد و اگر خمینی در سالهای اخیر در غربت به سر برده است تمام بلاد اسلام شهر اوست. (امام خمینی در آیینه اسناد، ج5، ص487)

یکی از یاران امام نقل می کنند: حضرت امام یک شب در سامرا ساکن شدند. در آنجا هم منزلی برای امام گرفتند که سبک و سیاق به همان گونه بود و حضرت امام در منزل خود از دوستانی که به دیدن ایشان می آمدند پذیرایی می کردند. درب منزل امام از صبح تا شب باز بود و همه دوستانی که همراه امام بودند برای شام و ناهار خدمت امام بودند و شب به جاهایی که گرفته بودند و یا به حسینیه ها و مدارس می رفتند.عده ای همراه امام به زیارت می رفتند، در حرم سامرا هم همین جور بود. معمولا نماز مغرب و عشا را به صورت جماعت در ایوان سامرا بر گزار می کردند و بعد برای استراحت تشریف می آوردند. در بازدید از مدرسه مرحوم آیت الله العظمی محمد حسن شیرازی بزرگ، صاحب فتوای تنباکو هم ایشان پس از فاتحه خواندن ایستادند و دست ها را بلند کردند و برای ایشان دعا کردند. ( خاطرات سال های نجف، ج1 ، ص26)

مدت اقامت امام در سامرا یک شبانه روز بود و در این مدت استقبال خوبی به عمل آمد و روز بعد گزارش و عکس های استقبال در روزنامه های عراق منتشر شد.( خاطرات سید علی اکبر محتشمی پور، ج1، ص470)

با این توصیف این تنها سفر حضرت امام به سامرا در ایام تبعید ایشان به شمار می‌رود کما این‌که ایشان در طول این سالها دیگر به زیارت حرم کاظمین هم نرفتند و تنها پس از بازگرداندن امام و همراهان از مرز کویت و تصمیم سفر به فرانسه، در زمانی که منتظر پرواز هواپیما به سمت پاریس بودند به زیارت حرم کاظمین مشرف شدند.