امام خمینی و ائمّه جمعه

امام خمینی و ائمّه جمعه

مهدی حاضری

نهم مرداد مصادف است با صدور اولین حکم کتبی امامت جمعه  توسط حضرت امام  خطاب به  شهید آیه الله سید عبدالحسین دستغیب . البته چند روز قبل از آن اولین نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب در تهران به پیشنهاد آیه الله منتظری ودستور حضرت امام به امامت  آیه الله سید محمود طالقانی در زمین چمن دانشگاه تهران برگزار گردید که با استقبال بسیار خوب مردم ومسئولان دولت واعضای شورای انقلاب مواجه شد و موجب گردید سیل تقاضای مردمی برای تعیین امام جمعه و برقرار نمازجمعه در شهرها و خصوصا مراکز استان ها به سوی امام روانه شود و ایشان روحانیون وعلمای مبارز و مجاهدی که پایگاه مطلوب ومقبولیت مردمی در منطقه خود داشتند به امامت جمعه منصوب فرموده وتعدادی از این بزرگواران نیز در همین مسیر به شهادت رسیدند که به شهدای محراب معروف هستند،  بحمدالله در طول مدت چهل سال گذشته همواره این نماز در همه بلاد کشور برقرار بوده است.

حضرت امام در طول مدت دهساله رهبری نظام جمهوری اسلامی همواره ضمن شکر گزاری به درگاه خداوند متعال برای اعطای این نعمت به ملت ایران و تشویق و ترغیب مردم به شرکت در این نماز عبادی وسیاسی، تذکرات مفید و دلسوزانه ای خطاب به ائمه جمعه برای هرچه بهتر و مفیدتر برگزار شدن این فریضه دینی بیان  کرده اند که مناسب است دائما مورد توجه قرار گیرد.

امام خمینی در سخنرانی ها وپیام های متعددی خطاب به ائمه جمعه به لحاظ رفتار و آنچه لازم است در خطبه ها بیان کنند وشیوه تعامل با مسئولان و مدیران دولتی و.... توصیه ها و تذکرات راهگشایی دارند  که باید همواره آویزه گوش همه باشد و ما در اینجا به برخی از آن ها اشاره می کنیم .

1-حفظ زی طلبگی و ساده زیستی

ایشان در باره ساده زیستی و پرهیز از زندگی مجلل واشرافی می فرمایند:

ایشان می فرمایند: باید توجه کنید که همه متوجه شما هستند، لذا زیّ‏ اهل علم خودتان را حفظ کنید. درست مانند علمای‏ گذشته‏ ساده‏ زندگی‏ کنید. در گذشته چه طلبه و چه عالم بزرگ شهر زندگیشان از سطح معمولی مردم پایینتر بود و یا مثل آنها بود. امروز سعی کنید زندگیتان از زی آخوندی‏ تغییر نکند. اگر روزی از نظر زندگی از مردم عادی بالاتر رفتید بدانید که دیر یا زود مطرود می‏شوید؛ برای اینکه مردم می‏گویند ببینید آن وقت نداشتند که مثل مردم زندگی می‏کردند، امروز که دارند و دستشان می‏رسد از مردم فاصله گرفتند. باید وضع مثل سابق باشد، (صحیفه امام، ج‏17، ص: 452-453)

2-حفظ اسلام و انقلاب

حضرت امام حفظ اسلام وانقلاب را از وظایف مهم ائمه جمعه دانسته و می فرمایند: مهدی حاضری:

اسلام به دست شما افتاده است، به دست روحانیون در سرتاسر کشور و تحت مراقبت شدید هستید؛ مراقبت خدای تبارک و تعالی و مراقبت فرشتگانی که مأمور این کار هستند «وَاللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحِیطٌ» .....امروز مسئولیت روحانیت و کسانی که در این لباس مقدس هستند، مسئولیتی‏ است که در طول تاریخ بر عهده روحانیت نبوده است. در طول تاریخ از صدر اسلام تا کنون جمعیتهای روحانیت این طور حجتی که بر آنها امروز تمام است، حجت بر آنها تمام نبوده است. در طول تاریخ یک همچو فرصتی برای هیچ کشوری پیدا نشده است؛ و اسلام به دست شما سپرده شده است و از شما می‏خواهند حفظش را (صحیفه امام، ج‏17، ص: 492-493)

3- پرهیز از اعمال خلاف

باتوجه به اینکه صلاح و فساد عالمان دین وسخن گویان اسلام در صلاح و فساد جامعه تاثیر زیادی دارد، امام خمینی روحانیون و ائمه جمعه را از اعمال خلاف تحذیر داده و می فرمایند:  

این جمهوری اسلامی اگر از- خدای نخواسته- یک‏ نفر روحانی‏ صدمه‏ ببیند، بیشتر از دیگران مؤاخذه دارد. باید آقایان توجه بکنند، در رفتارشان، در کردارشان، در گفتارشان؛.... خصوصاً ائمه جمعه‏ها که با گروههای زیادی سر و کار دارند، باید توجه بکنند که در گفتارشان، در رفتارشان، همه چیز اسلامی باشد و- خدای نخواسته- یک مطلبی که- فرض کنید- که یک استاندار را در محل خودش تضعیف می‏کند، یک قوّه قضائیه را در محل خودش تضعیف می‏کند، از اینها احتراز کنند که ما الآن محتاج به این هستیم که در کشورمان آرامش باشد. (صحیفه امام ؛ ج‏16 ؛ ص416)

4- تهذیب نفس

 حضرت امام خود عالمی مهذّب و خودساخته بوده و به عنوان استاد اخلاق در حوزه ها شناخته می شد. ایشان خطاب به ائمه جمعه می فرمایند: 

ائمه جمعه بیشتر الآن مورد توجه هستند، آنها باید ان شاء اللَّه به مقام عالی تهذیب برسند و مردم را هم دعوت به این مطلب بکنند. تمام آن مسائلی که در اسلام [است‏] حتی مسائل سیاسی‏اش، مسائل تهذیبی است، برای‏ درست‏ کردن‏ آدم‏ است‏. ما نباید همه مسائل را حالا دنبال مسائل سیاسی قرار بدهیم. باید همه مسائل را دنبال مسائل اسلامی و خصوصاً، این وجهه تهذیب مردم [قرار دهیم‏]. (صحیفه امام ؛ ج‏15 ؛ ص505)

5- روشنگری

ایشان ائمه جمعه را هادی و روشنگر جامعه دانسته و در تبیین این وظیفه آنان می فرمایند: 

 باید خطیب، یک‏ آدم‏ روشن‏ روشنگر باشد و مردم را به وظایف سیاسی خودشان، به وظایف اجتماعی خودشان، به وظایف فرهنگی خودشان آشنا بکند. (صحیفه امام ؛ ج‏10 ؛ ص1)

6- حالت پدری داشتن نسبت به مردم

عالمان دین در جایگاه میراث داران معنوی انبیای الهی بوده و باید تجسّم رحمت  و عطوفت گسترده الهی باشند لذا حضرت امام ائمه جمعه را سفارش می کنند که برای مردم حالت پدری داشته باشند، ایشان می فرمایند:

ائمه جمعه، ائمه جماعت، روحانیون محترم، اینها باید توجه به این معنا داشته باشند که اینها پدر هستند از برای ملت. اینها با مردم باید سمت پدری داشته باشند، اینها با مردم باید رفتارشان رفتار پدرانه باشد. ......این جای خطبه نماز جمعه، جای دعوت به حق است و دعوت به تقوا و مصالح مسلمین را در او گفتن، و تعرض به این خرده‏ریزی‏ها، اینها از شأن ائمه جمعه خارج است؛ پرهیز کنند از این معنا. (صحیفه امام، ج‏19، ص: 250-251)

7- حفظ آرامش در کشور

وقتی نماز جمعه جای دعوت به تقوی و روشنگری است، باید عامل آرامش جامعه باشد و لذا امام خمینی ائمه جمعه را منادیان دعوت به حفظ آرامش دانسته و می فرمایند: 

ائمه جمعه و جماعات- ایّدهم اللَّه تعالی- در خطبه‏ها و منابر و سایر گویندگان کوشش فرمایند که آرامش‏ در کشور برقرار باشد و از هر سخنی که موجب نگرانی مردم و تفرقه شود خودداری نمایند و مردم را در پشتیبانی از ملت و تمام ارگانهای جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی و قوای مسلح و مردمی تشویق فرمایند. (صحیفه امام ؛ ج‏14 ؛ ص202)

8- پرهیز از اهانت و کشف ستر مومن

 در راستای تقوای عملی و پرهیز از عمل خلاف ودعوت به حفظ آرامش و زدودن عوامل کدورت در جامعه، نماز جمعه نباید محل هتک حرمت و اهانت به افراد و افشای اسرار مردم باشد، ایشان می فرمایند:

به همه ائمه جمعه، ائمه جماعات، روحانیون سراسر کشور و سایر قشرها این معنا توصیه بشود که در سر یک چیزهایی که مربوط به‏ نفسانیت‏ است‏ نزاع نکنند. آن طور نیست که بعضی نزاعها مربوط به اسلام باشد، به خدا باشد. برای خدا انسان نمی‏شود اهانت کند به مؤمن، برای خدا انسان نمی‏شود که کشف ستر مؤمن بکند، اینها همه برای این است که نفسانیات انسان این جوری است. (صحیفه امام ؛ ج‏20 ؛ ص300)

9- نظر کردن با عطوفت به مردم ومسئولان

امام جمعه باید خیر خواه جامعه و ناصح مردم و مسئولین باشد ودر این مسیر،  عطوفت و پرهیز از خشونت، بهترین شیوه است، ایشان می فرمایند:

از عموم علمای عظیم الشأنو ائمه جمعه و جماعات تقاضا دارم که با دیده رحمت‏ و عطوفت‏ به‏ جمهوری‏ اسلامی‏ و متصدیان امور نظاره کنند و با ارشاد و موعظه حسنه، خطاکاران را تربیت کنند و کجیها را راست فرمایند که این شیوه انبیای عظام و اولیای خداوند است. و تأثیر موعظه حسنه در نفوس بسیار زیادتر است از عیبجویی و بدگویی، و ممکن است قلمها و زبانهای عیبجو در بعضی از نفوس عصیان بیاورد و به جای اثر مثبت و نیکو اثر منفی و بد به جا گذارد و به جای اصلاح، موجب افساد شود. باید حضرات اعلام بدانند که با وجود اشتباه و خطا در متصدیان امور آثار نیک و مثبتی که در کشور به دست متصدیان و به کمک ملت عزیز انجام گرفته بسیار بیشتر است از اشتباهات و خطاها، و چنانچه تمام قلمها و زبانها به ارشاد آنان به کار افتد و با دیده رحمت و سنت انبیا- علیهم صلوات اللَّه- با آنان رفتار شود، بزودی با تأیید خداوند رحمان، امور اصلاح و نقیصه‏ها مرتفع می‏شود. (صحیفه امام ؛ ج‏14 ؛ ص217)

حضرت امام در کنار این توصیه ها و ارشادات در دو دستور کتبی جداگانه ائمه جمعه و وکلای خود آنها را از دخالت صریح در امر انتخابات و طرفداری از کاندیداها بر حذر داشته و آنها را از مصرف وجوهات شرعی در امر تبلیغات انتخابات برحذر می دارند. ایشان در پاسخ به نامه تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی می فرمایند:

 باید مردم را برای انتخابات آزاد گذاریم، و نباید کاری بکنیم که فردی بر مردم تحمیل شود. بحمدالله مردم ما دارای‏‎ ‎‏رشد دینی و سیاسی مطلوب می باشند، و خودْ افراد متدین و درد مستضعفان چشیده و‏‎ ‎‏آگاه به مسائل دینی ـ سیاسی و همگام با محرومین را انتخاب خواهند کرد. و در چنین‏‎ ‎‏اوضاعی هیچ فرد و گروهی و هیچ نهاد و سازمان و حزب و دفتر و تجمعی نمی تواند در‏‎ ‎‏حوزۀ انتخابات دیگران دخالت نماید، و برای غیر حوزۀ خودْ فرد یا افرادی را کاندیدا‏‎ ‎‏نموده و از آنان تبلیغ نماید. در شرایط کنونی، اینجانب به هیچ وجه و به هیچ کس اجازه‏‎ ‎‏نمی دهم تا از سهم مبارک امام ـ علیه السلام ـ و یا از اموال دولت و اموال دفاتر و سازمانها‏‎ ‎‏و مجامع و اموال عمومی خرج انتخابات کند. باید مردم را برای شرکت در انتخابات‏‎ ‎‏تشویق کرد.....

روحانیون محترم‏‎ ‎‏حوزه های انتخاباتی سعی کنند در حوزۀ خود ‏‎]‎‏با‏‏]‏‏ افراد و گروههای مسلمان که در‏‎ ‎‏انتخابات کاندیدا شده و یا از کاندیداهای مورد علاقۀ خود طرفداری می کنند چون‏‎ ‎‏پدری مهربان باشند و آنان را با دیدۀ محبت بنگرند. (صحیفه امام /ج20/ص295) همچنین ایشان  دستور دبیرخانه ائمه جمعه مبنی بر ممنوعیت معرفی کاندیدا و موضع گیری له یا علیه اشخاص و استفاده از تریبون نماز جمعه را تایید کرده  و تنها امام جمعه و ائمه جمعه موقت  تهران را از این دستور معاف می فرمایند( صحیفه امام /ج20/ص288)