درباره کتاب اجازات امام خمینی(س)
مهدی حاضری
شناسنامه کتاب
گردآورنده: مهدی حاضری
مقدمه علمی: محمدکاظم رحمان‌ستایش
ناشر: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، انتشارات عروج
سال نشر: 1394
608 صفحه
فیلم معرفی کتاب توسط گردآورنده
شخصیت حضرت امام خمینی(س)، دارای ابعاد وجودی مختلفی می‌باشد؛ انسانی عارف و فیلسوف بوده، که دارای آثار علمی و تألیفاتی عمیق، در حوزه عرفان و فلسفه است و سال‌ها در مقام مدرس عرفان و فلسفه، بر کرسی تدریس نشسته است. ایشان شخصیتی متخلق به اخلاق اسلامی و از اساتید بنام اخلاق در حوزه بودند که جلسه درس اخلاق ایشان، زبانزد خاص و عام بود، که خاطرات زیادی از این درس بیان شده است.
یکی دیگر از ابعاد شخصیتی حضرت امام، بعد فقهی و اصولی ایشان می‌باشد، که سال‌های طولانی، بر کرسی تدریس این علوم تکیه زده و شاگردان زیادی را پرورش داده است. و با مقبولیتی که در میان مردم پیدا نمودند، یکی از بزرگترین مراجع تقلید شیعه گردیدند. در کنار همه این عناوین، ایشان رهبری انقلاب بی‌نظیر مردمی را نیز، بر عهده داشته و آن را به پیروزی رسانده و مدت ده سال مدیریت و رهبری کشور را، در سخت‌ترین شرایط جنگی بر عهده گرفته و بر مشکلات غالب گردید.
بررسی سیره و منش حضرت امام در تمام حوزه‌ها، بسیار درس آموز و سرمشق می‌باشد؛ اما آنچه در این مجموعه گردآوری شده، از بعد مرجعیت این راد مرد الهی می‌باشد؛ که با مدیریت جذب و هزینه وجوهات شرعیه، بریه و اموال مجهول ـ که در عصر غیبت امام معصومu بر عهده فقهای عادل می‌باشد ـ همراه است.
حضرت امام(س)، به شهادت تمام شاگردان و اطرافیان، هرگز قدمی برای مرجعیت خویش برنداشتند و حاضر نشدند خود را، در مظان مرجعیت قرار داده و همواره از این موضوع گریزان بودند. حتّی در جلسه مشورتی علمای حوزه ـ که پس از وفات آیت الله العظمی بروجردی برگزار گردیده بود ـ هیچ‌گونه مسئولیتی، به غیر از تدریس و شؤون علمی را، پذیرا نشدند.
ایشان اطرافیان خود را از تبلیغ برای مرجعیت خود بر حذر داشته و بنابر گفته سرکار خانم صدیقه مصطفوی ـ دختر گرامی امام ـ حتی یک عکس 4×6 هم نداشتند تا افراد بتوانند، از روی آن پوستر چاپ نمایند.
حضرت امام(س) در طول زندگانی خود، همواره در مقابل تکلیف و وظیفه الهی خاضع بودند؛ بر همین اساس، در جواب مراجعین دریافت اجازه امور حسبیه، استنکاف نکرده و اجازه آن را برای افراد واجد شرایط، آغاز نمودند. اولین اجازه صادره از ایشان ـ بنابر اسناد موجود ـ مربوط به حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد حججی میانجی می‌باشد، که در هفدهم فروردین 1340 و مقارن با برگزاری مراسم هفتم درگذشت آیت الله العظمی بروجردی صادر گردیده است. این اجازه نامه ـ که سبک و سیاق نوشتن آن، با سایر اجازات صادر شده متفاوت است ـ در پاسخ به درخواست کتبی صاحب اجازه می‌باشد؛ ولی در سایر اجازات، حضرت امام متنی مستقل و سیاقی واحد داشته‌اند. بنابر اسناد موجود، اجازات صادر شده در دوره‌های مختلف مرجعیت سی‌ساله امام ـ از حیث تعداد ـ دارای فراز و فرودهایی بوده است؛ در مقاطعی مثل سال‌های 1340 و 1341، اجازات زیادی صادر شده است، به خلاف سال‌های حبس، حصر و تبعید ایشان، یعنی از 14 خرداد 1342 تا 14 مهر 1344 که اجازات صادر شده کمتر می‌باشد. در برخی مقاطع که ظاهراً مشکلی در ارتباط افراد با ایشان هم در میان نبوده، اجازات محدودی از ایشان صادر شده است. به عنوان مثال، بین سال‌های 1350 تا 1354، اجازات محدودی از امام صادر شده و ایشان در مکاتبه با یکی از علما، به این موضوع اشاره و فرموده‌اند که: «... عجالتاً مدتی است در اجازات توقفی دارم».
متن اجازات عموماً، شبیه هم نوشته و دارای انشاء واحدی است. در موارد اندکی، علاوه بر اجازه اخذ وجوهات، اجازه نقل حدیث از کتب معتبره هم صادر شده، که بسیار انگشت‌شمار می‌باشد. در اکثر اجازات صادر شده موجود، اجازه مصرف وجوهات به مقدار معاش، به همه افراد داده شده؛ که شأنیت افراد نیز، در میزان این اجازه در نظر گرفته شده است. تفاوت اساسی و شاخص بین اجازات، در میزان اختیار افراد می‌باشد. این میزان، از استفاده به قدر معاش و ایصال باقیمانده آغاز، و به اجازه مطلق در مصرف وجوه ـ البته به تعداد بسیار محدود وانگشت‌شمار داده‌اند ـ ختم می‌گردد. افرادی که اجازه مطلق دارند، وکلای تام الاختیار امام بوده، و امضای آن‌ها به منزله امضای ایشان می‌باشد. در سایر موارد، میزان اختیار، به مصرف ربع، ثلث و نصف، که بعضاً با حق امهال و دستگردان نیز همراه است، می‌باشد.
نکته قابل توجه این که عموم اجازات با جمله توصیه به تقوا و رعایت احتیاط در همه امور و درخواست دعای حضرت امام به پایان رسیده است.
قریب به اتفاق این اجازات برای روحانیون، و در موارد انگشت‌شمار نیز، برای افراد غیر روحانی صادر شده است؛ افرادی نظیر، سیف الله تولایی، نوروز علی نوروزی، جواد آشوری، محمد حسن ایمانیه، ابوطالب نظری زاده، محمد مهدی فضل مشهدی و ابراهیم یزدی.
حضرت امام(س) برای صدور اجازه نامه، باید شخصاً فرد را می‌شناخت و یا دو نفر آن فرد را به ایشان معرفی می‌کرد ـ که بعضاً شهادت افرادی برای امام، ارزش شهادت دو فرد را داشته است ـ و در حالت سوم، آن شخص درخواست‌کننده، باید شهرت کافی برای وثاقت داشته باشد، که حضرت امام، با کلمه «معروف هستند»، به این موضوع اشاره کرده‌اند. و این مطلب، از دفتر مخصوص ثبت اسامی صاحبان اجازه ـ که به قلم خودشان موجود و در انتهای مجموعه آورده شده ـ فهمیده می‌شود.
اجازات صادر شده عموماً مستقل می‌باشد، ولی در برخی موارد، اجازه ایشان، در حاشیه اجازه صادر شده توسط مراجع دیگر، نوشته شده و حضرت امام (س) اختیارات صادره از سوی آن مرجع را، امضا کرده‌اند.
در مواردی حضرت امام(س) در احکام نمایندگی یا امامت جمعه اشخاص، به اجازه نامه‌های مستقل آن‌ها اشاره و اجازه دریافت وجوهات شرعیه را یادآوری کرده‌اند؛ که در این مجموعه در ذیل اجازه نامه چنین افرادی، به این موضوع اشاره شده است.
حضرت امام(س) به برخی اجازة شفاهی داده‌اند؛ مانند اجازه به آقایان کمال فقیه ایمانی، و علی عزیزیان غروی، و در مواردی در اجازه نامه کتبی اختیارات شخص را محدود و به صورت شفاهی آن را افزایش داده‌اند؛ نظیر آنچه در خصوص اجازه آقای سید جواد حیدری در دفترچه اجازات ایشان موجود است.
حضرت امام(س)، در دریافت وجوهات بسیار حساس بوده است و موارد متعددی در نامه‌های ایشان یافت می‌شود که نسبت به رسیدن وجه و دریافت آن، پیگیری کرده و از اینکه وجهی گم شود، اظهار ناراحتی شدید کرده‌اند. و در خصوص نحوه مصرف وجوهات، حساسیت زیادی داشته و به سادگی برای هر موضوع درخواستی، به اشخاص اجازه مصرف نمی‌دادند. به عنوان مثال، برای ساخت مسجد، حسینیه و هزینه‌های تبلیغی، اجازه مصرف وجوهات نمی‌دادند، مگر در صورتی که ساخت آن ضروری و راهی برای تأمین هزینه آن وجود نداشته باشد. در نحوه پرداخت شهریه به طلاب و امور مرتبط به آن نیز توجه خاصی داشتند، که بسیار آموزنده و در جای خود باید به آن پرداخته شود. و ان‌شاء‌الله این مکاتبات در مجموعه‌ای مجزا به چاپ خواهد رسید.
حضرت امام(س) در مقطعی از عمر شریف خود ـ سال‌های 1352 تا 1355 ـ نسبت به وجوهات شرعیه موجود در دست‌شان، احساس خطر نموده و از محدودیت‌های گذشته در مصرف وجوهات دست برداشته و به نمایندگان و وکلای خود، دستور صادر نمودند که هرگونه می‌توانند این وجوهات را مصرف نمایند.
در پایان، نحوه جمع‌آوری مجموعة حاضر خدمت عزیزان بیان می‌گردد:
1ـ برای هر سند، شناسنامه‌ای تهیه و در ابتدای آن آورده شده است. در این شناسنامه، به نام کامل مخاطب، میزان اختیارات فرد، تاریخ و محل صدور اجازه اشاره شده است.
2 ـ در مواردی که برای شخصی، دو بار اجازه نامه صادر یا در ضمن حکم امام به آن شخص به اجازه نامه قبلی، اشاره‌ای انجام گرفته، در پاورقی اولین اجازه، این مطلب ذکر شده است.
3 ـ کلیه اجازات بر حسب ترتیب تاریخی تنظیم شده و در مواردی که تاریخ صدور چند اجازه مشترک بوده، بر حسب حروف الفبا آورده شده است.
4 ـ ملاک ما در صحت اجازات صادره، صحیفه امام یا اسناد مورد تأیید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) می‌باشد.
5 ـ آدرس کلیه اسناد در پایان هر سند ذکر شده و اسنادی که تاکنون منتشر نشده ـ که تعداد آن هجده سند می‌باشد ـ با عنوان «منتشر نشده» مشخص شده است.
6 ـ دفتر یادداشت مربوط به اجازات حضرت امام(س) در پایان اجازات آمده است.
7 ـ فهرست الفبایی اجازات و دفتر یادداشت امام خمینی، جهت بهره‌مندی از این مجموعه، در بخش پایانی کتاب آورده شده است.