به مناسبت ارسال نامه حضرت امام به گورباچف شکست کمونیسم

به مناسبت ارسال نامه حضرت امام به گورباچف

شکست کمونیسم

در روز یازدهم دی ماه ۱۳۶۷ (نخستین روز سال ۱۹۸۹ میلادی)، خبرگزاری های دنیا خبر مهم و شگفت آوری را برای مخاطبان خود مخابره کردند: امام خمینی رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، پیام مهمی را خطاب به میخائیل گورباچف، صدر هیات رئیسه اتحاد جماهیر شوروی بین المللی صادر کرد.

پیام به آقای میخائیل گورباچف (دعوت به اسلام و پیش بینی شکست کمونیسم)

‏‏‏‏موضوع: دعوت به اسلام و بیان عجز تفکر مادی در تأمین نیازهای بشر؛ پیش بینی شکست‏‎ ‎‏کمونیسم ‏

‏‏مخاطب: میخائیل گورباچف (صدر هیأت رئیسۀ اتحاد جماهیر شوروی)‏

‏‏بسم الله الرحمن الرحیم‏

‏‏جناب آقای گورباچف، صدر هیأت رئیسۀ اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی‏

‏‏     با امید خوشبختی و سعادت برای شما و ملت شوروی، از آنجا که پس از روی کار‏‎ ‎‏آمدن شما چنین احساس می شود که جنابعالی در تحلیل حوادث سیاسی جهان، خصوصاً‏‎ ‎‏در رابطه با مسائل شوروی، در دور جدیدی از بازنگری و تحول و برخورد قرار‏‎ ‎‏گرفته اید، و جسارت و گستاخی شما در برخورد با واقعیات جهان چه بسا منشأ تحولات و‏‎ ‎‏موجب به هم خوردن معادلات فعلی حاکم بر جهان گردد، لازم دیدم نکاتی را یادآور‏‎ ‎‏شوم. هر چند ممکن است حیطۀ تفکر و تصمیمات جدید شما تنها روشی برای حل‏‎ ‎‏معضلات حزبی و در کنار آن حل پاره ای از مشکلات مردمتان باشد، ولی به همین اندازه‏‎ ‎‏هم شهامت تجدید نظر در مورد مکتبی که سالیان سال فرزندان انقلابی جهان را در‏‎ ‎‏حصارهای آهنین زندانی نموده بود قابل ستایش است. و اگر به فراتر از این مقدار فکر‏‎ ‎‏می کنید، اولین مسئله ای که مطمئناً باعث موفقیت شما خواهد شد این است که در سیاست‏‎ ‎‏اسلاف خود دایر بر «خدا زدایی» و «دین زدایی» از جامعه، که تحقیقاً بزرگترین و‏‎ ‎‏بالاترین ضربه را بر پیکر مردم کشور شوروی وارد کرده است، تجدید نظر نمایید؛ و‏‎ ‎‏بدانید که برخورد واقعی با قضایای جهان جز از این طریق میسر نیست. البته ممکن است‏‎ ‎‏از شیوه های ناصحیح و عملکرد غلط قدرتمندان پیشین کمونیسم در زمینۀ اقتصاد، باغ‏‎ ‎‏سبز دنیای غرب رخ بنماید، ولی حقیقت جای دیگری است. شما اگر بخواهید در این‏ ‎‏مقطع تنها گره های کور اقتصادی سوسیالیسم و کمونیسم را با پناه بردن به کانون‏‎ ‎‏سرمایه داری غرب حل کنید، نه تنها دردی از جامعۀ خویش را دوا نکرده اید، که دیگران‏‎ ‎‏باید بیایند و اشتباهات شما را جبران کنند؛ چرا که امروز اگر مارکسیسم در روشهای‏‎ ‎‏اقتصادی و اجتماعی به بن بست رسیده است، دنیای غرب هم در همین مسائل، البته به‏‎ ‎‏شکل دیگر، و نیز در مسائل دیگر گرفتار حادثه است.‏

‏‏     جناب آقای گورباچف، باید به حقیقت رو آورد. مشکل اصلی کشور شما مسئلۀ‏‎ ‎‏مالکیت و اقتصاد و آزادی نیست. مشکل شما عدم اعتقاد واقعی به خداست. همان‏‎ ‎‏مشکلی که غرب را هم به ابتذال و بن بست کشیده و یا خواهد کشید. مشکل اصلی شما‏‎ ‎‏مبارزۀ طولانی و بیهوده با خدا و مبدأ هستی و آفرینش است.‏

‏‏     جناب آقای گورباچف، برای همه روشن است که از این پس کمونیسم را باید در‏‎ ‎‏موزه های تاریخ سیاسی جهان جستجو کرد؛ چرا که مارکسیسم جوابگوی هیچ نیازی از‏‎ ‎‏نیازهای واقعی انسان نیست؛ چرا که مکتبی است مادی، و با مادیت نمی توان بشریت را از‏‎ ‎‏بحران عدم اعتقاد به معنویت، که اساسیترین درد جامعۀ بشری در غرب و شرق است، به‏‎ ‎‏در آورد.‏

‏‏     حضرت آقای گورباچف، ممکن است شما اثباتاً در بعضی جهات به مارکسیسم‏‎ ‎‏پشت نکرده باشید و از این پس هم در مصاحبه ها اعتقاد کامل خودتان را به آن ابراز کنید؛‏‎ ‎‏ولی خود می دانید که ثبوتاً اینگونه نیست. رهبر چین‏‎[1]‎‏ اولین ضربه را به کمونیسم زد؛ و‏‎ ‎‏شما دومین و علی الظاهر آخرین ضربه را بر پیکر آن نواختید. امروز دیگر چیزی به نام‏‎ ‎‏کمونیسم در جهان نداریم. ولی از شما جداً می خواهم که در شکستن دیوارهای خیالات‏‎ ‎‏مارکسیسم، گرفتار زندان غرب و شیطان بزرگ‏‎[2]‎‏ نشوید. امیدوارم افتخار واقعی این‏‎ ‎‏مطلب را پیدا کنید که آخرین لایه های پوسیدۀ هفتاد سال کژی جهان کمونیسم را از‏‎ ‎‏چهرۀ تاریخ و کشور خود بزدایید. امروز دیگر دولتهای همسو با شما که دلشان برای‏ ‎‏وطن و مردمشان می تپد هرگز حاضر نخواهند شد بیش از این منابع زیرزمینی و رو زمینی‏‎ ‎‏کشورشان را برای اثبات موفقیت کمونیسم، که صدای شکستن استخوانهایش هم به‏‎ ‎‏گوش فرزندانشان رسیده است، مصرف کنند.‏

‏‏     آقای گورباچف وقتی از گلدسته های مساجد بعضی از جمهوریهای شما پس از هفتاد‏‎ ‎‏سال بانگ «الله اکبر» و شهادت به رسالت حضرت ختمی مرتبت ـ صلی الله علیه و آله و‏‎ ‎‏سلم ـ به گوش رسید، تمامی طرفداران اسلام ناب محمدی (ص) را از شوق به گریه‏‎ ‎‏انداخت. لذا لازم دانستم این موضوع را به شما گوشزد کنم که بار دیگر به دو جهان بینی‏‎ ‎‏مادی و الهی بیندیشید. مادیون معیار شناخت در جهان بینی خویش را «حس» دانسته و‏‎ ‎‏چیزی را که محسوس نباشد از قلمرو علم بیرون می دانند؛ و هستی را همتای ماده دانسته و‏‎ ‎‏چیزی را که ماده ندارد موجود نمی دانند. قهراً جهان غیب، مانند وجود خداوند تعالی و‏‎ ‎‏وحی و نبوت و قیامت، را یکسره افسانه می دانند. در حالی که معیار شناخت در جهان بینی‏‎ ‎‏الهی اعم از «حس و عقل» می باشد، و چیزی که معقول باشد داخل در قلمرو علم‏‎ ‎‏می باشد گر چه محسوس نباشد. لذا هستی اعم از غیب و شهادت است، و چیزی که ماده‏‎ ‎‏ندارد، می تواند موجود باشد. و همان طور که موجود مادی به «مجرد» استناد دارد،‏‎ ‎‏شناخت حسی نیز به شناخت عقلی متکی است.‏

‏‏     قرآن مجید اساس تفکر مادی را نقد می کند، و به آنان که بر این پندارند که خدا نیست‏‎ ‎‏و گرنه دیده می شد. ‏‏لَن نُؤمِنَ لَکَ حَتّی نَرَی الله َ جَهرَةً‏‎[3]‎‏ می فرماید: ‏‏لاَتُدرِ کُهُ الأبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ‏‎ ‎‏الأبْصارَ وَ هو اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ‏‎[4]‎‏.‏

‏‏    ‏‏از قرآن عزیز و کریم و استدلالات آن در موارد وحی و نبوت و قیامت بگذریم، که از‏‎ ‎‏نظر شما اول بحث است، اصولاً میل نداشتم شما را در پیچ و تاب مسائل فلاسفه،‏ ‎‏بخصوص فلاسفۀ اسلامی، بیندازم. فقط به یکی ـ دو مثال ساده و فطری و وجدانی که‏‎ ‎‏سیاسیون هم می توانند از آن بهره ای ببرند بسنده می کنم. این از بدیهیات است که ماده و‏‎ ‎‏جسم هر چه باشد از خود بیخبر است. یک مجسمۀ سنگی یا مجسمۀ مادی انسان هر‏‎ ‎‏طرف آن از طرف دیگرش محجوب است. در صورتی که به عیان می بینیم که انسان و‏‎ ‎‏حیوان از همۀ اطراف خود آگاه است. می داند کجاست؛ در محیطش چه می گذرد؛ در‏‎ ‎‏جهان چه غوغایی است. پس، در حیوان و انسان چیز دیگری است که فوق ماده است و‏‎ ‎‏از عالم ماده جدا است و با مردن ماده نمی میرد و باقی است. انسان در فطرت خود هر‏‎ ‎‏کمالی را به طور مطلق می خواهد. و شما خوب می دانید که انسان می خواهد قدرت مطلق‏‎ ‎‏جهان باشد و به هیچ قدرتی که ناقص است دل نبسته است. اگر عالم را در اختیار داشته‏‎ ‎‏باشد و گفته شود جهان دیگری هم هست، فطرتاً مایل است آن جهان را هم در اختیار‏‎ ‎‏داشته باشد. انسان هر اندازه دانشمند باشد و گفته شود علوم دیگری هم هست، فطرتاً‏‎ ‎‏مایل است آن علوم را هم بیاموزد. پس قدرت مطلق و علم مطلق باید باشد تا آدمی دل به‏‎ ‎‏آن ببندد. آن خداوند متعال است که همه به آن متوجهیم، گرچه خود ندانیم. انسان‏‎ ‎‏می خواهد به «حق مطلق» برسد تا فانی در خدا شود. اصولاً اشتیاق به زندگی ابدی در‏‎ ‎‏نهاد هر انسانی نشانۀ وجود جهان جاوید و مصون از مرگ است. اگر جنابعالی میل داشته‏‎ ‎‏باشید در این زمینه ها تحقیق کنید، می توانید دستور دهید که صاحبان اینگونه علوم علاوه‏‎ ‎‏بر کتب فلاسفۀ غرب در این زمینه، به نوشته های فارابی‏‎[5]‎‏ و بوعلی سینا ‏‎[6]‎‏ ـ رحمة الله علیهما ـ در حکمت مشاء مراجعه کنند، تا روشن شود که قانون علیت و معلولیت که‏‎ ‎‏هرگونه شناختی بر آن استوار است، معقول است نه محسوس؛ و ادراک معانی کلی و نیز‏‎ ‎‏قوانین کلی که هر گونه استدلال بر آن تکیه دارد، معقول است نه محسوس، و نیز به‏‎ ‎‏کتابهای سهروردی‏‎[7]‎‏ ـ رحمة الله علیه ـ در حکمت اشراق مراجعه نموده، و برای‏‎ ‎‏جنابعالی شرح کنند که جسم و هر موجود مادی دیگر به نور صِرف که منزه از حس‏‎ ‎‏می باشد نیازمند است؛ و ادراک شهودیِ ذات انسان از حقیقت خویش مبرا از پدیدۀ‏‎ ‎‏حسی است. و از اساتید بزرگ بخواهید تا به حکمت متعالیۀ صدرالمتألهین‏‎[8]‎‏ ـ رضوان‏‎ ‎‏الله تعالی علیه و حشره الله مع النبیین والصالحین ـ مراجعه نمایند، تا معلوم گردد که:‏

حقیقت علم همانا وجودی است مجرد از ماده، و هرگونه اندیشه از ماده منزه است و به‏‎ ‎‏احکام ماده محکوم نخواهد شد. ‏

‏‏     دیگر شما را خسته نمی کنم و از کتب عرفا و بخصوص محی الدین ابن عربی ‏‎[9]‎‏ نام‏‎ ‎‏نمی برم؛ که اگر خواستید از مباحث این بزرگمرد مطلع گردید، تنی چند از خبرگان‏‎ ‎‏تیزهوش خود را که در اینگونه مسائل قویاً دست دارند، راهی قم گردانید، تا پس از چند‏‎ ‎‏سالی با توکل به خدا از عمق لطیف باریکتر ز موی منازل معرفت آگاه گردند، که بدون‏‎ ‎‏این سفر آگاهی از آن امکان ندارد.‏

‏‏     جناب آقای گورباچف، اکنون بعد از ذکر این مسائل و مقدمات، از شما می خواهم‏‎ ‎‏دربارۀ اسلام به صورت جدی تحقیق و تفحص کنید. و این نه به خاطر نیاز اسلام و‏‎ ‎‏مسلمین به شما، که به جهت ارزشهای والا و جهان شمول اسلام است که می تواند وسیلۀ‏‎ ‎‏راحتی و نجات همۀ ملتها باشد و گره مشکلات اساسی بشریت را باز نماید. نگرش جدی‏‎ ‎‏به اسلام ممکن است شما را برای همیشه از مسئله افغانستان و مسائلی از این قبیل در جهان‏‎ ‎‏نجات دهد. ما مسلمانان جهان را مانند مسلمانان کشور خود دانسته و همیشه خود را در‏‎ ‎‏سرنوشت آنان شریک می دانیم. با آزادی نسبی مراسم مذهبی در بعضی از جمهوریهای‏‎ ‎‏شوروی، نشان دادید که دیگر اینگونه فکر نمی کنید که مذهب مخدر جامعه است.‏‎[10]‎‎ ‎‏راستی مذهبی که ایران را در مقابل ابرقدرتها چون کوه استوار کرده است مخدر جامعه‏‎ ‎‏است؟ آیا مذهبی که طالب اجرای عدالت در جهان و خواهان آزادی انسان از قیود مادی‏‎ ‎‏و معنوی است مخدر جامعه است؟ آری، مذهبی که وسیله شود تا سرمایه های مادی و‏‎ ‎‏معنوی کشورهای اسلامی و غیر اسلامی، در اختیار ابرقدرتها و قدرتها قرار گیرد و بر سر‏‎ ‎‏مردم فریاد کشد که دین از سیاست جدا است مخدر جامعه است. ولی این دیگر مذهب‏ ‎‏واقعی نیست؛ بلکه مذهبی است که مردم ما آن را «مذهب امریکایی» می نامند.‏

‏‏     در خاتمه صریحاً اعلام می کنم که جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین و‏‎ ‎‏قدرتمندترین پایگاه جهان اسلام به راحتی می تواند خلأ اعتقادی نظام شما را پر نماید. و‏‎ ‎‏در هر صورت، کشور ما همچون گذشته به حسن همجواری و روابط متقابل معتقد است‏‎ ‎‏و آن را محترم می شمارد. والسلام علی من اتبع الهدی.‏‎[11]‎

‏‏11/10/67‏

‏‏روح الله الموسوی الخمینی‏

(صحیفه امام، ج 21، ص 225-220 )

1. ـ مائوتسه تونگ.
2. ـ امریکا.
3. ـ بخشی از آیۀ 55 سورۀ بقره: قوم حضرت موسی به ایشان گفت: «ما به تو ایمان نمی آوریم مگر اینکه خدا را آشکارا ببینیم».
4. ـ سورۀ انعام آیۀ 103: «او [خدا] را هیچ چشمی درک نمی کند و او بینندگان را درک می کند، و او نامرئی و آگاه است».
5. ـ ابونصر محمد بن محمد الفارابی فوت 339 ه . ق . از بزرگترین فیلسوفان ایرانی وی در شهر فاراب ماوراء النهر متولد شده است. بعضی نژاد او را از ترکان و بیشتر از ایران می دانند. فارابی از ماوراء النهر به بغداد رفت و در آنجا به تحصیل زبان عربی پرداخت و علوم فلسفی را نیز همان جا فرا گرفت و کتابهای ارسطو را مطالعه کرد. پس از آن به حلب و دمشق رفت و به خدمت سیف الدوله ابوالحسن علی بن عبداللّه بن حمدان رسید و همچنان در دمشق ماند و به تألیف پرداخت. فارابی به سبب شرحهایی که بر آثار ارسطو نوشته است به «المعلم الثانی» مشهور شده است و مقام او را بعد از ارسطو قرار داده اند. فارابی در همۀ علوم عهد خود استاد و صاحب تألیف است. در ریاضیات و موسیقی و طب اطلاعات بسیار داشته است و از آثار او شرحهایی است که بر «انالوطیقا»ی اول و ثانی و «سوقسطیفا» و «بوطیقا»ی ارسطو نوشته است. در علم النفس، کتاب النفس اسکندر الامرودیسی ودر علوم، السماع الطبیعی و الاثار العلویه و السماء و العالم و کتاب الحروف ارسطو و المجسطی بطلمیوس را تفسیر کرده است. از کتابهای دیگر او: رسالة فی مبادی آراء ـ اهل المدینة الفاضله، فصوص الحکم، الجمع بین رأی الحکیمین افلاطون الالهی و ارسطو طالیس. فارابی کوشیده است که در این کتاب، بین عقاید افلاطون و ارسطو التیام دهد. عقاید فارابی در فیلسوفان بعد از او اثر فراوان داشته است.
6. ـ شیخ الرئیس ابوعلی حسین بن عبداللّه سینا فوت 428 ه . ق. پزشک و فیلسوف و نویسندۀ ایرانی که مقام وزارت داشت و از بزرگترین حکیمان و عالمان جهان به شمار می آید. سینا آثار متعددی دارد و در حدود 240 کتاب و رساله از او نام می برند که بسیاری از آنها به زبانهای مختلف ترجمه شده است. از معروفترین آثار او، کتاب شفا، قانون، اشارات، نجات و دانشنامۀ علایی است. ابوعلی در علوم حکمت و فلسفه و طب و ریاضی استادی داشت.
7. ـ شیخ شهاب الدین ابوالفتوح یحیی بن حبش بن امیرک السهروردی مقتول به سال 587 ه . ق . معروف به شیخ اشراق از بزرگترین فیلسوفان ایران است. در شهر «سهرورد» متولد شد و نزد شیخ مجدالدین الجبلی استاد فخر رازی حکمت و فقه آموخت و در فنون فلسفه استاد گشت. چون در بعضی موارد نظر سهروردی با عقاید قدما اختلاف داشت و اصطلاحات دین زرتشت را به کار می برد، او را به الحاد متهم کردند و همین امر باعث شد که علمای حلب، صلاح الدین ایوبی، فرمانروای مصر و شام را به قتل او وادار سازند. شهاب الدین سهروردی فیلسوفی عارف است که حکمت اشراق در آثارش به کمال رسیده است. مجموع 49 کتاب و رساله به شیخ اشراق نسبت می دهند که معروفتر از همه کتاب حکمة الاشراق و رسالة فی اعتقاد الحکما و قصة الغربة الغربیه است این سه کتاب به همت هانری کوربن، مستشرق فرانسوی با مقدمه ای به زبان فرانسه در سال 1331 چاپ شده است. دیگر کتاب تلویحات، کتاب المشارع و المطاوحات، رسالة عقل سرخ (چاپ انجمن دوستداران کتاب) رسالة العشق به نام مونس العشاق با شرح فارسی و همچنین لغت موران، صفیر سیمرغ، ترجمۀ رسالة الطیر ابن سینا، رسالة فی حالة الطفولیة و رسالۀ آواز پرجبرئیل است.
8. ـ صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی معروف به ملاصدرا فوت 1050 ه . ق . از فیلسوفان و حکیمان عالیمقام در قرن یازدهم. وی در شیراز متولد شد و پس از مرگ پدر به اصفهان سفر کرد و نزد میرداماد و شیخ بهایی به تحصیل پرداخت پس از آن چند بار به زیارت مکه رفت. ملاصدرا افکار فلسفی دقیق داشت و تألیفاتش در حکمت، مرجع و مأخذ اهل علم بوده است. مهمترین آثار او به زبان عربی است. از آثار ملاصدرا به زبان عربی: اسفار اربعه و شواهد الربوبیه، شرح اصول کافی، حاشیه بر الهیات شفای ابوعلی سینا، شرحی بر کلمة الاشراق (سهروردی) کتاب واردات القلبیه و چند تفسیر دربارۀ بعضی سوره های قرآن است. ملاصدرا را می توان از افتخارهای عصر صفویه به شمار آورد.
9. ـ محی الدین بن عربی یکی از بزرگترین حکما و فلاسفۀ اسلامی که آثار او به عنوان مأخذ و منبع، مورد استفادۀ فلاسفه و حکمای بعد از او قرار گرفته است.
10. ـ لنین، پایه گذار کمونیسم در اتحاد جماهیر شوروی، دین را افیون جامعه می دانست که بعداً این نظریه حتی از سوی خود کمونیستها نیز باطل اعلام گردید.
11. ـ هیأت نمایندگی امام خمینی در تاریخ 13 / 10 / 67 به سرپرستی آقای عبداللّه جوادی آملی متشکل از آقای محمدجواد اردشیر لاریجانی و خانم مرضیه حدیده چی دباغ وارد مسکو شد. این هیأت از سوی منتاشیویلی (دبیر هیأت رئیسۀ شورایعالی اتحاد جماهیر شوروی)، معاون وزیر امور خارجۀ این کشور، امام جمعۀ مسکو و سفیر جمهوری اسلامی ایران مورد استقبال قرار گرفت. آقای جوادی آملی پس از بازگشت از این سفر شرح مبسوطی بر پیام امام خمینی به گورباچف نوشتند که با عنوان «آوای توحید» از سوی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی به چاپ رسید.