امام و مبانی جمهوری اسلامی
حسن پویا
جمهوری اسلامی ما جاوید است
دشمن ز حیات خویشتن نومید است
آن روز که عالم ز ستمگر خالیست
ما را و همه ستمکشان را عید است
(دیوان امام،ص۱۹۳)
این عید سعید عید حزب الله است
دشمن ز شکست خویشتن آگاه است
چون پرچم جمهوری اسلامی ما
جاوید به اسم اعظم الله است
(همان،ص۱۹۷)
به بهانه ۱۲ فروردین روز جمهوری اسلامی، گذری کوتاه داریم به سخنان امام خمینی در دوران حضور بسیار مهم و تاثیر گذار ایشان در غرب و در دهکده نوفل لوشاتو، بدان امید که یادکردی از مبانی امام برای همه علاقمندان به انقلاب و اسلام عزیز باشد.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران یکی از بهترین و آگاه ترین افراد برای تبیین مبانی اسلام و جمهوری اسلامی در دوران معاصر است زیرا مبانی دینی و اسلامی را با تمام وجود لمس کرده و از آن ها آگاهی کامل دارد به ویژه آن که خود فقیهی متبحر و مسلط بر مبانی فقهی است که سالها در این زمینه تلاش کرده و توانسته است در این باره نوآوری های مهم و سرنوشت سازی داشته باشد. آنچه امام خمینی در زمینه مباحث فقهی به خصوص فقه حکومتی عرضه کرده است مطابق با زمان و مکان و برخاسته از ذهنی فعال و نیز با نگاهی اجتهادی است که کمتر فقیهی توانسته است اینچنین فقه را وارد عرصه زندگی اجتماعی و سیاسی کند و ادعای خود را با تشکیل حکومت دینی در عصر حاضر به اثبات برساند.
امام خمینی اعتقاد راسخ داشت که دین برای همه شئون زندگی برنامه دارد و خود نیز این برنامه ها را در عرصه اجتماعی به اثبات رساند و در هر مسئله ای از مسائل اجتماعی اولین حلال مشکلات بود و به عنوان فقیه و مجتهدی که تسلط همه جانبه بر فقه و مبانی آن دارد پاسخ‌های قطعی و قانع کننده ارائه میداد.
ایشان در سال ۱۳۵۷ آنگاه که در نوفل لوشاتو مستقر شد، توجه بسیاری از خبرنگاران را به خود جلب کرد و در ایام کوتاهی که در آنجا حضور داشت دهها مصاحبه انجام داد و در بخش های مختلف این مصاحبه ها اصول انقلاب و مبانی تشکیل حکومت جمهوری اسلامی را بیان داشت. خبرنگاری از ایشان سوال می کند آیا ممکن است توضیح بفرمایید که مقصود از حکومت اسلامی، جمهوری اسلامی چیست؟
ایشان در پاسخ می فرماید:
اما رژیم اسلامی و جمهوری اسلامی، یک رژیمی است متکی بر آرای عمومی و رفراندوم عمومی و قانون اساسی اش، قانون اسلام و باید منطبق بر قانون اسلام باشد. (صحیفه امام،ج۳،ص۵۱۴)
در این پاسخ مبانی جمهوری اسلامی ایران بیان شده است:
الف: متکی بر آرای عمومی و رفراندوم عمومی.
ب: قوانین آن منطبق بر قوانین اسلام .
امام خمینی در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری می فرماید:
۱. حکومت دموکراسی و جمهوری اسلامی برقرار می شود.
۲. منتخبین واقعی مردم امور مملکت را اداره خواهند کرد.
۳. حقوق مردم -خصوصاً اقلیت های مذهبی- محترم بوده و رعایت خواهد شد.
۴. با احترام متقابل نسبت به کشورهای خارجی عمل می‌شود.
۵. نه به کسی ظلم میکنیم و نه زیر بار ظلم میرویم. (همان,ج۴،ص۲۴۴)
ایشان در مصاحبه دیگری می فرماید: هدف ما برقراری جمهوری اسلامی و برنامه ما تحصیل آزادی و استقلال است. (همان،ص۲۶۳)
امام خمینی در پاسخ به سوال خبرنگار رادیو- تلویزیون لوکزامبورگ در باره حاکمان جمهوری اسلامی و وظایف مردم می فرماید:
۱. در جمهوری زمامداران مردم نمی‌توانند با سوء استفاده از مقام، ثروت اندوزی کنند.
۲. در زندگی روزانه امتیازی برای خود قائل شوند.
۳. در جامعه و همه سطوح باید به دقت ضوابط اسلامی رعایت شود.
۴. دقیقاً باید به آرای عمومی در همه جا احترام بگذارند.
۵. هیچگونه تسلط و یا دخالت اجانب را در سرنوشت مردم نباید بپذیرند.
۶. مطبوعات در نشر همه حقایق و واقعیات آزادند.
۷. هرگونه اجتماعات و احزاب از طرف مردم در نشر حقایق آزادند. (همان،ص ۲۶۶)
در بسیاری از مصاحبه ها و پیام های امام خمینی، به ویژه در دوران حضور در پاریس بر نکات بسیار مهم و اساسی و سرنوشت ساز تاکید شده است و آنچه را که از رژیم گذشته و رژیم‌های استبدادی دیده است، بیان می کند و جمهوری اسلامی را نوع دیگری از حکومت در برابر آنان قرار می دهد، زیرا آنان بر اساس دیدگاه خود و نادیده گرفتن حق و حقوق مردم حرکت می کنند و امام خمینی بر اساس مبانی دینی و اسلامی سیر می کند. ایشان نگاه ویژه به مردم و نقش آنان دارد و بر این اساس فریاد آزادی خواهی و دموکراسی و عدالت طلبی سر میدهد،و برهمین مبنا است که در پیامی به مردم و سران ارتش در سال ۱۳۵۷ میفرماید:
هدف اسلامی ما برچیده شدن رژیم سلطنتی و سرنگونی سلطنت سلسلۀ پهلوی است، که غیرقانونی و غیر شرعی بودن آن بر همه روشن است و خیانت و جنایت بی پایان آن روشنتر، و ملت ایران با هر طرحی که لازمه اش بقای نظام شاهنشاهی و حفظ سلسلۀ پهلوی است مخالف است، و هیچ ابهامی در این پیشنهاد که ملت ایران با رفراندم خود در سراسر کشور مکرر اعلام کرده نیست، و نظام حکومتی ایران جمهوری اسلامی است که حافظ استقلال و دموکراسی است، و بر اساس موازین و قوانین اسلامی اعلام می شود، و ما این پیشنهاد را در آتیۀ نزدیک به آرای عمومی رسماً مراجعه می کنیم و هر کس و یا هر گروه که با این پیشنهادهای سه گانه موافق نیست راه او غیر از راه ما و ملت ایران است. (همان،ص۳۰۹)
ایشان جمهوری اسلامی ایران را برگرفته از روش پیامبر اسلام و امام علی میداند و می فرماید:
حکومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امام علی علیه السلام الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت خواهد بود. (همان،ص۳۳۴)
حکومت، جمهوری اسلامی است و اساسش بر آزادی و استقلال کشور، و عدل و تعدیل تمام دستگاه‌های دولتی است. (همان،ص۳۵۴)
سوالات خبرنگاران مختلف از کشورهای دنیا پیرامون حکومت جمهوری اسلامی بر چند محور مهم استوار است. سوال از آزادی، حقوق اقلیت ها، حقوق زنان، فعالیت احزاب، استقلال، دموکراسی و اصول آن و برنامه های آینده حضرت امام خمینی می باشد.
نمونه دیگری از پاسخ امام به یکی از خبرنگاران درباره حقوق زنان قابل تأمل و توجه است:
از نظر حقوق انسانی تفاوتی بین زن و مرد نیست، زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. (همان،ص۳۶۴)
ایشان در پاسخ دیگری می فرماید: دولت اسلامی یک دولت دموکراتیک به معنای واقعی است و برای همه اقلیت های مذهبی آزادی به طور کامل هست و هر کس میتواند اظهار عقیده خودش را بکند.
سیاست دولت اسلامی، حفظ استقلال، آزادی ملت و دولت و کشور و احترام متقابل بعد از استقلال تمام خواهد بود. (همان،ص۴۱۰-۴۱۱)
چنان که اشارت رفت حضور امام خمینی در نوفل لوشاتو، سرآغاز حرکتی بزرگ برای آشنایی سایر کشورها به ویژه نخبگان و سیاسیون و خبرنگاران و سردمداران حکومت ها با ایشان و جمهوری اسلامی بود، زیرا ایشان در ایام حضور در فرانسه ضمن دهها مصاحبه، پیام ویا سخنرانی، با استفاده از فرصت پیش آمده مبانی حرکت خویش را بیان می‌کرد، که مجموعه این سخنان در جلدهای ۳ و ۴ و۵ صحیفه امام گردآوری شده است. این مجموعه میتواند نقطه عطفی در بیان اهداف امام خمینی در نهضت بزرگ اسلامی و تعیین سرنوشت ملت ایران محسوب شود. همچنین میتوانند زمینه برای دهه ها تحقیق و پژوهش علمی فراهم آورد.
امید است آنچه حضرت امام خمینی با اعتقاد راسخ بیان داشته و وعده داده است و پس از پیروزی انقلاب آنها را دنبال کرده است، همواره در جمهوری اسلامی مورد توجه قرار گیرد و سرنوشت این ملت بزرگ با اهداف بلند بنیانگذاران منطبق گردد. انشاالله