غدیر، اکمال دین و اتمام نعمت

حسن پویا

«غدیر خم» برکه ای در میان راه قدیم مکه و مدینه است که به میقات جحفه نزدیک می باشد. در این مکان راه مردمان مصر، مدینه، عراق و شام از یکدیگر جدا می شود. این مکان به جهت وجود آب و درختان کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان حج بوده است.
آخرین حج پیامر خدا (ص) که به حجة الوداع یا حجة البلاغ شهرت یافته است، در سال آخر عمر نبی گرامی اسلام (ص) اتفاق افتاده و در 18 ذی الحجة آنگاه که حاجیان در برگشت از مراسم حج به محل غدیر خم رسیدند، پیامبر (ص) کاروانیان را فراخواند تا در این محل گرد هم آیند، زیرا دستور داشت با نزول آیه تبلیغ، رسالت خویش را کامل نماید: یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ... (سوره مائده، آیه 67)؛ ای پیامبر، آنچه از ناحیه خداوند به تو نازل شده است، ابلاغ کن و اگر انجام ندهی، و اگر چنین نکنی، رسالت خدای را ابلاغ نکرده ای.
بدینسان با انجام این رسالت عظیم دین خدا به کمال رسیده است، زیرا فرمود: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینا (سوره مائده، آیه 3)؛ امروز، دین شما را برایتان کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را برای شما پسندیدم.
پیامبر خدا (ص) نماز ظهر را با حاضران بجا آورد و سپس به ایراد خطبه ای پرداخت که به خطبه غدیر شهرت یافته است. در این خطبه پس از حمد و ستایش الهی، خبر از رحلت خویش داد و فرمود: من پیش از شما در کنار حوض کوثر حاضر خواهم شد و شما در کنار من بر آن وارد خواهید شد. پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین رفتار خواهید کرد: کتاب خدا و عترت من.
سپس دست امیر مومنان را بلند کرد تا همه مردم ببینند و فرمود: خداوند ولی من است و من ولی مومنین هستم. پس «من کنت مولاه فهذا علی مولاه...» و سه بار این جمله را تکرار کرد. و آنگاه فرمود: حاضران این پیام را به غائبان برسانند. مورخان درباره تعداد حاضران در غدیر اختلاف نظر دارند و از 10 هزار تا 120 هزار نقل کرده اند و با توجه به گنجایش محل غدیر و جمعیت حاضر در مکه و جمعیت مدینه در سال دهم هجری، حضور ده هزار نفر را مستندتر می دانند. پیامبر اکرم (ص) این روز را برترین عید امت خود می داند. (امالی، صدوق، ص 84)
امام صادق (ع) نیز فرمود: روز عید غدیر خم، با فضیلت‌ترین اعیاد است. (خصال، صدوق، ج2، ص394)
امام رضا (ع) نیز فرمود: روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین. (مصباح المتهجد، ج2، ص737)
درباره روز عید غدیر اعمال و آدابی در کتب ادعیه ذکر شده است. از جمله روزه  در این روز بسیار فضیلت دارد و نیز اطعام به دیگران و سایر اعمالی که در کتب مربوط آمده است.
امام خمینی (ره) درباره عید غدیر از زاویه ای خاص نگریسته و خطاب به امت اسلام و امت پیامبر (ص) می فرماید: روز عید غدیر روزی است که پیغمبر اکرم (ص) تکلیف حکومت را معین فرموده و الگوی حکومت اسلامی را تا آخر تعیین فرمود که حکومت اسلام نمونه اش عبارت از یک همچو شخصیتی است که در همه جهات مهذب، در همه جهات معجزه است. (صحیفه امام، ج5، ص28)
آری حکومت علوی نیازمند رهبری علی گونه است، زیرا آنگاه که در جایگاه خلیفه مسلمین و امام جامعه قرار میگیرد، خویشتن را در کنار آنان قرار می دهد و شبها به خرابه ها سر می زد تا مبادا انسانی گرسنه سر بر بالین گذارده باشد و با دست خویش نان و خرما برای آنان می برد.
دیدگاه حضرت امام (ره) درباره عید غدیر، نگاهی علی وار و علی گونه است، زیرا جامعه علوی را جامعه محرومان و مستضعفان می داند و آنان که افتخار پیروی از امیرمومنان را دارند، اینگونه سزاوار همراهی و همدلی با این قشر محروم جامعه می داند و درباره این عید بزرگ می فرماید:
امروز که روز عید غدیر است و از بزرگترین اعیاد مذهبی است، این عید، عیدی است که مال مستضعفان است، عید محرومان است، عید مظلومان جهان است. (همان، ج19، ص63)
اگر مسلمانان با این نگاه به عید غدیر نگاه کنند و رهبران جوامع اسلامی، حکومت علوی را سرمشق خویش قرار دهند، اکنون نباید شاهد این همه گرفتاری و مصیبت در جوامع اسلامی باشیم.
علی (ع) که برای حفظ اسلام و قرآن، 25 سال سکوت پیشه می کند، همان علی (ع) که در دوران حضور پیامبر (ص) خدا لحظه ای آرامش نداشت و همواره شب و روز در کنار رسول خدا (ص) بود، همو که پرورش یافته دامن پاک پیامبر و در همه شئون زندگی پا جای پای پیامبر می نهاد و هرگز قدمی پیش نمی نهاد و خویشتن را مطیع و مرید رسول خدا می دانست.

محرومیت جامعه اسلامی پس از پیامبر و تاکنون، بی شک محرومیتی بزرگ و جبران ناپذیری است که باعث انحراف مکتب اسلام در عرصه زندگی سیاسی و اجتماعی گردید. امام خمینی (ص) در این باره می فرماید:
باید ما تأسف بخوریم از اینکه نگذاشتند دست های خائن، برای جنگهایی که در زمان تصدی ایشان(علی علیه السلام) به امور بود، آن جنگها و جنگ افروزها نگذاشتند که چهره این مرد بزرگ در ابعاد مختلفی که دارد، نمایان بشود.
این بزرگوار شخصیتی است که دارای ابعاد بسیار است و مظهر اسم جمع الهی است که دارای تمام اسما و صفات است. (همان)
خداوندا این عید بزرگ را بر همه مسلمانان مبارک گردان. به دوستداران حضرت علی (ع)، معرفتی افزون عنایت فرما. امیرمومنان را الگوی جوامع اسلامی قرار ده. دست ظالمان و ستمکاران و خائنان را از بلاد مسلمین کوتاه بفرما.