نگاه انسانی ـ اسلامی امام خمینی به مسئله فلسطین
محمدکاظم تقوی
سوء تدبیر امپراطوری عثمانی با سوء نیت قدرتهای استعماری، بحران اشغال سرزمین فلسطین و جنایات مستمر صهیونیستها را پدید آورد. حکمرانی ظالمانه و تبعیضآلود امپراطوری عثمانی ـ ترکی با ملتهای غیر ترک، آنان را به وعدههای فریبنده سلطهجویان استعمارگر دلخوش کرد، و وعده استقلال منجر به ایجاد مستعمرات تحت سلطه و نفوذ قدرتهای پیروز جنگ جهانی اول بدل شد و فلسطین مستعمره بریتانیای کبیر گردید و با توطئه و طی برنامهای پیچیده به صهیونیستهای نژادپرست و تروریست تحویل شد.
پرداختن به مسئله اشغال سرزمین فلسطین و کشتار وسیع ساکنان این سرزمین ـ اعم از مسلمان و غیر مسلمان ـ و اشغال هرچه بیشتر سرزمین و خانه و کاشانه آنها، مجال خود را میطلبد. اما خلاصه قصّه این است که رژیم صهیونستی در حالی که حتی براساس حقوق بینالملل، فاقد ملت، سرزمین و حکومت بود به صورتی کاملاً نامشروع و متکی به حمایت قدرتهای برتر جهانی و با ایجاد رعب و وحشت ناشی از ترور و کشتار فلسطینیان، ایجاد شد.
پس از آنکه این رژیم جنایت پیشه و نامشروع در سرزمینی غصبی شکل گرفت؛ ملت فلسطین و حامیان عربی ـ اسلامی آنها به مبارزه و مقابله جهت رهایی خود و سرزمینشان اقدام کردند. ولی با گذشت این همه مدت، نه جنگهای کشورهای عربی توانست به هدف مطلوب برسد و نه مبارزات چریکی به نتیجه مطلوب رسید.
امام خمینی(س) از همان آغاز مبارزات خود در دهه چهل، در مواضع خود مسئله فلسطین را نیز مطرح کرد و مواضع ایشان در این مسئله، همواره صریح و روشن بوده است، ایشان تا زمانی که در ایران حضور داشت و همچنین در سالهای طولانی تبعید، از این مسئله مهم اسلامی غافل نبوده و «آنچه گفتنی بود» را گفته است (صحیفه امام، ج 3، ص 256). چنانکه در سال 1343 در این باره می‌فرماید:
«من به جمیع دول اسلام و مسلمین جهان در هرجا هستند، اعلام میکنم که ملت عزیز شیعه از اسرائیل و عمال اسرائیل متنفرند» (همان، ج 1، ص 262).
ایشان در زمان اقامت در پاریس، در مصاحبه با روزنامه لبنانی النهار، درباره تلاشهای خود برای آزادی و نجات فلسطین، چنین گفته است:
«ما از سالهای بسیار قبل، همیشه راجع به اسرائیل و غاصب بودن آن صحبت کردهایم؛ همیشه بنای ما این است که در کنار برادران فلسطینی خود بایستیم و هر وقت قدرت پیدا بکنیم، همانطوری که آنها از حقشان دفاع میکنند، ما هم مثل برادر با آنها همدوش و همرزم خواهیم بود. بیتالمقدس باید به مسلمین برگردد، اسرائیلیها غاصبند» (همان، ج 4، ص 4 ـ 443).
حضرت امام همانگونه که در مبارزات ضداستبدادی و ضداستعماری خود بر دو عنصر «مکتب اسلام» و «ملت ایران» تکیه داشت، همین راهبرد را برای نجات و رهایی فلسطین نیز پیشنهاد کرد. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تأسیس نظام جمهوری اسلامی، «روز جهانی قدس» را به مثابه نسخه نجات فلسطین و فلسطینیان مطرح کرده و فرمود:
«من از عموم مسلمانان جهان و دولتهای اسلامی میخواهم که برای کوتاه کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن به هم بپیوندند و جمیع مسلمانان جهان را دعوت میکنم آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را که از ایام قدر است و میتواند تعیین کنده سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد، به عنوان «روز قدس» انتخاب و طی مراسمی همبستگی ملل مسلمان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام نمایند» (همان، ج 9، ص 267).
روز قدس از منظر امام خمینی روز اسلام و روز مردم مسلمان است و تحلیل این اقدام نمادین ایشان که از یک موضع فعال و تهاجمی، اما مسالمتآمیز و قابل درک برای ملل جهان، ابراز شده؛ اقدام یک رهبر الهی است که در پی ایجاد جامعه‌ای مبتنی بر آموزههای اسلامی میباشد و همانند حرکت همه پیامبران الهی از دو عنصر ترکیب شده است؛ عنصر ایمان اسلامی و عنصر اتکاء به ملت. و این همان آموزة قرآن در خطاب به پیامبر اکرم(ص) میباشد:
«یا أیها النبیّ حسبک الله و من اتّبعک من المؤمنین» (سوره انفال، آیه 64)؛ ای پیامبر خداوند و مؤمنانی که از تو پیروی می کنند، برای حمایت تو کافی است.
امام خمینی که در سر سودای عزّت اسلامی و عظمت و مجد مسلمانان را داشت، شیوة مبارزاتی آزموده شده و نتیجه داده در ایران را به ملت فلسطین و همه مسلمانان جهان پیشنهاد کرد و این دو عنصر کلیدی و بینظیر را وارد عرصه مبارزات آزادی فلسطین کرد.
انتخاب آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز قدس، تجلّی دعاهای هر روزه روزهداران است که از خدای خود درخواست میکنند: «أللهم غیّر سوء حالنا بحسن حالک» و «أللهم أصلح کل فاسد من امور المسلمین» اگر مسلمانان خالصانه روزه داشته باشند و سوء حالشان به حُسن حال بدل گردد؛ جانهای مهذّب و متّقی، این توان و توشه را دارند که مفاسد جامعه خود را نیز اصلاح کنند، با توجه به منطق موجود در «روز قدس» این راهبرد امام خمینی راهبردی انسانی و اسلامی است و در همان حال که مبارزه را تجویز میکند، مبارزهای مردمی و مسالمتآمیز را وجهه همت خود قرار داده است. در همین چشمانداز است که باید برای حل مسئله فلسطین در پی صلح بود و از جنگ و آدمکشی و تخریب خانه و کاشانه فلسطینیهای مظلوم دست کشید؛ اما صلحی مبتنی بر عدالت؛ هدفی که منطق موجود در آن برای جهانیان قابل فهم میباشد. اگر ملت فلسطین از حق تعیین سرنوشت برخوردار باشد، سرنوشت خود را رقم خواهد زد و در این مسیر نیاز به قیّم ندارد تا دیگران برای او تصمیم بگیرند؛ راهکاری که جنگ و آدمکشی را به صلح و آرامش بدل میکند.
امید که مسلمانان در ادامه خودسازی و تهذیب نفس با روزهداری و برخوداری از برکات ماه مبارک رمضان، توان و توشه اصلاح مفاسد اجتماعی خود را بیابند تا وضعیت آنها تجسّم و ترجمان آیه شریفه «إن الله لایغیّر ما بقومٍ حتی یغیّروا ما بأنفسهم» (سورة رعد، آیه 11) باشد.