روح الله صباغی
سرآغاز
در این رشته نوشتار، به معرفی موضوع‌های پژوهشی مرتبط با «امام خمینی و تاریخ معاصر ایران» و همچنین پایان‌نامه‌های مرتبط با آن موضوع می‌پردازیم. از این جهت فقط پایان‌نامه معرفی می‌شود که بسیاری از آنها چاپ نمی‌شوند، ولی می‌تواند منبع مهمی برای محقق به شمار آید.
نکته: پایان‌نامه‌هایی که با * مشخص شده‌اند، در کتابخانه تخصصی امام خمینی ـ قم موجود است.
مقدمه‌ای بر موضوع «انحطاط و عقب ماندگی جامعه مسلمانان»
درباره علت انحطاط و عقب‌ماندگی جامعه مسلمانان، دیدگاههای مختلفی وجود دارد. برخی از دیدگاه غیردینی و درون تمدنی عوامل تکوین و فراز و فرود تمدن اسلامی را بررسی کرده‌اند. گروهی دیگر از منظر غیردینی اما با ملاک قرار دادن علل پیشرفت و توسعه جوامع غربی به بررسی علل عقب‌ماندگی جوامع شرقی بطور کلی یا بطور موردی در قالب نظریه‌های عقب‌ماندگی پرداخته‌اند و احیاناً برخی از این نظریه‌ها، آموزه‌ها و سنتهای دینی را عامل عقب‌ماندگی معرفی کرده‌اند. برخی دیگر از منظر دینی بر مبنای اعتقاد راسخ خود به اسلام، به عنوان دینی کامل و جامع که تأمین کننده سعادت دنیا و آخرت انسانهاست، به پدیده انحطاط و عقب‌ماندگی مسلمین نگریسته‌اند که امام خمینی در گروه آخر است.
امام خمینی معتقد است اسلام به عنوان آخرین دین الهی دارای قوانین جامع و کاملی است که در همه زمانها و مکانها قابل اجراست و تنها در پرتو این قوانین است که پیشرفت و رفاه مادی انسانها هم آغوش معنویت و سعادت اخروی می گردد.
ایشان انحطاط و عقب‌ماندگی مسلمین را در درجه اول به دلیل انحراف مسلمین از اسلام اصیل از صدر اسلام تاکنون می‌دانند و معتقدند به هر میزان مسلمین به قوانین اسلام عمل کرده‌اند، به همان میزان به پیشرفتهای مادی و معنوی نائل شده‌اند و بالعکس.
ایشان طی سالهای پیش و پس از شروع نهضت، در گفتار و نوشتار و عمل خود، به عوامل مؤثر در انحطاط جوامع اسلامی و راههای برون رفت جوامع اسلامی از انحطاط اشاره کرده است. دیدگاههای امام خمینی درباره عوامل برون رفت از انحطاط جوامع را در سه دسته می‌توان تقسیم کرد:
1. عوامل سیاسی: خودباوری و استقلال، حاکمیت قانون، آزادی، حاکمان صالح، تشکیل حکومت، ایجاد وحدت و یکدلی، ایجاد همبستگی بین دین و سیاست و استکبارستیزی و سازش ناپذیری.
2. عوامل فرهنگی - اجتماعی: استقلال فکری و فرهنگی، بازگشت به هویت اسلامی، کسب فضائل اخلاقی و ترک دنیا، مکتب گرایی، گفتمان احیا و عملی ساختن آن.
3. عوامل علمی و معرفتی: پیروی از قرآن و عترت، شناخت و معرفی اسلام اصیل، تولید و توسعه علم، استقلال علمی، مسئولیت پذیری نخبگان و وحدت علم و دین.
برای بررسی بیشتر نظر امام خمینی درباره «انحطاط و عقب‌ماندگی جامعه مسلمانان» در ادامه پس از ارائه کلیدواژهای موضوع، به معرفی پایان‌نامه‌های مرتبط با همین موضوع می‌پردازیم.
کلیدواژه‌های موضوع
ابن خلدون/ اصلاح طلبان/ امام خمینی/ انحطاط/ اندیشه سیاسی/ آموزش دینی/ تمدن اسلامی/ جامعه/ حکومت اسلامی/ دگرگونی اجتماعی/ رذایل اخلاقی/ عقب ماندگی اجتماعی/ عوامل اجتماعی ـ فرهنگی/ فلسفه سیاسی/ قرآن و اجتماع/ مسلمانان/ مهجوریت قرآن/ نظریه سیاسی.
معرفی پایان‌نامه
- احمدی، عباس. 1395. علل انحطاط و عقب ماندگی مسلمانان از دیدگاه آیت الله طالقانی و آیت الله مطهری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه زنجان.
- زینالی، یحیی. 1389. امام خمینی و احیای تمدن اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام.
- صفری، ناهید. 1398. بررسی چگونگی بازنمایی جلوه های عام و خاص مدرنیته در اندیشه اسلام سیاسی شیعه مطالعه موردی اندیشه سیاسی امام خمینی و مرتضی مطهری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز.
- * عالمیان، علی اکبر. 1389. عوامل انحطاط و عقب ماندگی مسلمین و راههای برون رفت از آن از دیدگاه امام خمینی. پایان نامه کارشناسی ارشد. جامعه المطفی العالمیه. (موجود در کتابخانه تخصصی امام خمینی ـ قم)
- فرجی، یوسف. 1391. مقایسه تطبیقی اندیشه امام خمینی و ابن خلدون در زمینه حکومت اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
- * میرزا، عبدالهاشم. 1389. عوامل انحطاط و سقوط جوامع از دیدگاه قرآن با اشاره به اندیشه های امام خمینی (ره). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه. (موجود در کتابخانه تخصصی امام خمینی ـ قم)
- * یوسفی، هدایت. 1378. علل انحطاط مسلمین در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه باقرالعلوم(ع). (موجود در کتابخانه تخصصی امام خمینی ـ قم)