روح الله صباغی
سرآغاز
دریای پژوهش آنقدر گسترده و ژرف است که هر چه بیشتر در آن کاوش شود، ندانستن‌هایمان بیشتر می‌شود. پایان‌نامه‌ها جزو آن دسته از ژرف‌اندیشی‌هایی هستند که بنابر قوانین حاکم بر ارائه و انتشار آنها، دور از دسترس پژوهشگران قرار دارند. بسیاری از دستاوردهای علمی و پژوهشی، در راستای تهیه یک پایان‌نامه به نتیجه می‌رسد.
در این رشته نوشتار، به معرفی موضوعات پژوهشی مرتبط با «امام خمینی و تاریخ معاصر ایران» و همچنین پایان‌نامه‌های موجود در کتابخانه تخصصی امام خمینی ـ قم که مرتبط با آن موضوع هستند، می‌پردازیم.
مقدمه‌ای بر موضوع «اخلاق در اندیشه امام خمینی(س)»
گزاره‌های دینی یا از «اخلاق» سخن می‌گویند، یا در مقام بیان «احکام شرعی» هستند و یا ناظر به «اصول و فروع عقاید».
«اخلاق» که یک رکن از این سه‌گانه است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در بین اندیشمندان علم اخلاق، نظرات مشهوری مطرح است از جمله: لذت‌گرایی، سود عمومی، امر و نهی الهی و حسن و قبح عقلی.
در نظر امام خمینی انسان به سبب روح ملکوتی و اقتضاء فطرت الهی‌اش عاشق کمال مطلق است که عشق به مطلق کمال را به همراه دارد. در نتیجه، گریز از نقص مطلق و لازمه آن یعنی مطلق نقص دارد و چنین میل و انزجاری است که مبدأ سنجش پسندها و ناپسندهای آدمی است. بدین ترتیب انسان، خوداگاه یا ناخوداگاه در پی وصول به قرب حضرت رب العالمین است که یگانه مطلوب فطرت های بشری است.
در این نگرش کلیه اعمال جوارحی و جوانحی انسان اگر او را در نیل به این هدف والا مساعدت نماید، از ارزش برخوردار است و حسن اخلاقی دارد؛ اگر بُعد او را از این مطلوب، موجب شود متصف به قبح اخلاقی می گردد. حسن فاعلی در این زمینه از اهمیت به سزایی برخوردار است با این توضیح که حسن فعلی، شرط لازم برای ارزشمندی افعال است و برای تمام و کمال بودن این ارزشمندی حسن فاعلی نیز نیاز است؛ بدین معنا که اگر افعال و اعمال آدمی به قصد وصول به قرب حضرت خداوندی و کسب رضای حضرتش انجام پذیرد افعال و اعمال به ظاهر خرد و کوچک او ارزش های کلان می یابند.
ایشان که اصلاح جامعه و سوق بشر به سوی سعادت را مقصد اصلی آفرینش می‌دانند، از بیم آنکه مبادا تصوّر فطری بودن اخلاق، موجب ناامیدی گرفتاران سوء خلق شود و در صدد علاج برنیایند، به‌صراحت درمان‌پذیر بودن هر خلقی را، اگر چه ملکه شده باشد، چنین بیان می‌فرمایند که مقصود از طبیعی بودن و فطری بودن خُلقی، آن نیست که ذاتی غیرقابل تغییر است؛ بلکه جمیع ملکات و اخلاق نفسانیّه، تا نفس در این عالم و در تحت تصرّف زمان و تجدّد واقع است، قابل تغییر است. و انسان می‌تواند جمیع اخلاق خود را متبدّل به مقابلات آنها کند. ایشان همچنین در فصلی با عنوان «مبادی محاسن اخلاقی و مَساوی آن»، به نظر علمای فنّ اخلاق که مجموع فضایل نفس را در تحت چهار جنس حکمت، عفّت، شجاعت و عدالت بر شمردهاند، اشاره می فرمایند تا شوق تخلّق به اخلاق الهی را در سالکان راه و حتّی غافلان ناآگاه ایجاد نمایند.
کلیدواژه های موضوع
اخلاق/ اخلاق سیاسی/ نراقی، احمد بن محمد مهدی/ اخلاق و سیاست/ اسلام و سیاست/ فلسفه اخلاق/ اخلاق اسلامی/ اخلاق فردی/ اخلاق اجتماعی/ فیض کاشانی/ علم النفس/ استکمال نفس/ نفس/ تربیت اخلاقی/ فطرت/ اخلاق نفسانیه/ ملکات/ حسن و قبح عقلی/ وظیفه‌گرایی/ نسبی‌گرایی/ نتیجه‌گرایی.
معرفی پایان نامه
- ایرانی، مصیب / اخلاق سیاسی در حکمت متعالیه با تاکید بر آرای امام خمینی و آیت الله جوادی آملی . (کارشناسی ارشد ) علوم سیاسی - اندیشه سیاسی در اسلام - استاد راهنما: غلامرضا بهروز لک . استاد مشاور: منصور میراحمدی . دانشگاه باقر العلوم (ع )، دانشکده علوم سیاسی، اجتماعی وتاریخ، 1392.
- کیخا، نجمه / اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی اسلام با تاکید بر اندیشه سیاسی محقق سبزواری، محقق نراقی و امام خمینی . (کارشناسی ارشد) علوم سیاسی - استاد راهنما: داود فیرحی . استاد مشاور: نجف لک زایی . موسسه آموزش عالی باقرالعلوم (ع )،۱۳۸۴.
- صفری الموتی، نجیب الله / اخلاق و سیاست در اندیشه و رفتار امام خمینی (ره).(کارشناسی ارشد )علوم سیاسی - استاد راهنما: محمود شفیعی . استاد مشاور:علی میر موسوی . دانشگاه : قم، دانشگاه مفید،۱۳۸۶.
- عباسی، اعظم / استکمال نفس از دیدگاه (فلسفی و اخلاقی ) امام خمینی (ره). کارشناسی ارشد) فلسفه و کلام اسلامی - استاد راهنما: گرجیان . استاد مشاور:کیاشمشکی . دانشگاه مفید،۱۳۸۶.
- برزگر، رقیه / بررسی تطبیقی اخلاق ارسطو و امام خمینی (ره). (کارشناسی ارشد) فلسفه و کلام اسلامی - استاد راهنما: زهرا خزاعی . استاد مشاور: محسن جوادی . دانشگاه قم : دانشکده الهیات و معارف اسلامی،۱۳۸۲.
- نظری، فائزه / بررسی تطبیقی تعالیم اخلاقی در دفتر اول و دوم مثنوی مولوی با دیوان اشعار امام خمینی (ره). (کارشناسی ارشد ( (M.A) زبان و ادبیات فارسی -استاد راهنما: میر اسماعیل قاضی شیراز. استاد مشاور: محمد شمالی . دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین ـ پیشوا،۱۳۹۲.
- فصیحی، محمد عارف / بررسی رابطه اخلاق و سیاست دراندیشه فقهی - سیاسی غزالی و امام خمینی (ره).(کارشناسی ارشد) فقه سیاسی اسلام - استاد راهنما: نجف لک زایی . استادمشاور: جواد راثی ورعی . جامعة المصطفی (ص ) العالمیة، مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی،۱۳۸۸.
- علیزاده، عیسی / بررسی رابطه فقه و اخلاق با رویکردی به نظر حضرت امام خمینی (ره). (کارشناسی ارشد) فقه و مبانی حقوق اسلامی - استاد راهنما:محمد موسوی بجنوردی . استاد مشاور: مهدی مهریزی، خانم اسکندرجوی . پژوهشکده امام خمینی (س ) و انقلاب اسلامی،۱۳۸۲.
- عباسیان، فهیمه / تاثیر انسان شناسی بر اخلاق از دیدگاه امام خمینی . (کارشناسی ارشد )فلسفه و کلام اسلامی - استاد راهنما: معصومه موحدنیا. دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی،۱۳۹۳.
- رضایی بیدگلی، مهین / تجلی قرآن در آثار اخلاقی امام خمینی (ره). (کارشناسی ارشد )علوم قرآن وحدیث - استاد راهنما: دیاری بیدگلی، محمدتقی . استادمشاور: مودب، رضا. دانشگاه قم،۱۳۸۵.
- رضائی نژاد، حکیمه / تحلیل دیدگاه امام خمینی، آیت الله جوادی آملی و علامه طباطبایی در مورد رابطه جنسیت و تربیت اخلاقی . (کارشناسی ارشد) تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت اسلامی )- استاد راهنما: مهین چناری . دانشگاه قم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،۱۳۹۶.
- مؤیدی، صفیه / تربیت اخلاقی از دیدگاه امام خمینی (ره). (کارشناسی ارشد) تاریخ وفلسفه تعلیم و تربیت - استاد راهنما: محمدمهدی پورگل . استاد مشاور:ابوالقاسم مهری نژاد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی،۱۳۸۰.
- مهری، فاطمه / تطبیق شاخصه های اخلاق فردی و اجتماعی دانشجو در اندیشه و آرای امام خمینی و مقام معظم رهبری با آیات و روایات . (کارشناسی ارشد) علوم قرآن و حدیث - استاد راهنما: محمدتقی دیاری . استاد مشاور: غروی . دانشکده اصول الدین،۱۳۹۲.
- حسینی، شیرآقا/ رابطه دین و اخلاق از نگاه امام خمینی (ره). سید شیرآقا حسینی . (کارشناسی ارشد )حکمت و دین پژوهی - استاد راهنما: عسکر دیرباز. استاد مشاور:مصطفی عزیزی . جامعة المصطفی (ص ) العالمیة، مدرسه حکمت ودین پژوهی،۱۳۹۱.
- صابری، معصومه / عقلانیت دینی در حوزه رفتار اخلاقی از نگاه امام خمینی (ره). معصومه صابری .([سطح ۳ ]، [کارشناسی ارشد] )کلام اسلامی - استاد راهنما: فاطمه شریف فخر. جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی بنت الهدی (رض )،۱۳۹۴.
- صالحی، زهرا/ مقایسه آراء اخلاقی امام خمینی (ره) با آراء اخلاقی فیض کاشانی در المحجة البیضاءفی تهذیب الاحیاء. (کارشناسی ارشد )عرفان اسلامی - استادراهنما: دکتر فاطمه طباطبایی . استاد مشاور: دکتر هادی وکیلی . پژوهشکده امام خمینی (س ) و انقلاب اسلامی،۱۳۸۵.
- غفوری، مجتبی / نسبت اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره). مجتبی غفوری .(کارشناسی ارشد )اندیشه سیاسی در اسلام - استاد راهنما: دکتر نورالله قیصری . استاد مشاور: دکتر بیوک علیزاده، دکتر منصور انصاری . پژوهشکده امام خمینی (س ) و انقلاب اسلامی،۱۳۸۶.
- غلامی، مجتبی / نقش اخلاق در وحدت ملی با تأکید بر اندیشه امام خمینی (ره). مجتبی غلامی .(کارشناسی ارشد )مدرسی معارف اسلامی - استاد راهنما: نجف لک زایی . استادمشاور: حسین شرکت توسلی . دانشگاه معارف اسلامی،۱۳۸۹.