امروز با امام: چهاردهم تیر

امروز با امام: چهاردهم تیر

ـ نامه به آقای میرزا محمد ثقفی؛ خانوادگی (1340)^[1]

«بسم اللَّه الرحمن الرحیم‏

21 محرّم‏

تصدقت شوم، ان شاءاللَّه وجود محترم از کافّه بلیات محفوظ و خود و متعلقین با سعادت و سلامت قرین باشید. حالت بنده بحمداللَّه بد نیست و از آن عوارض تا کنون عارض نشده است؛ فقط گاهی دستها خواب می‏رود و قدری ناراحت می‏شوند. ایام محرّم و سوگواری، و تنبلی نگذاشتند زودتر به عرض عریضه مبادرت کنم ان شاءاللَّه عفو می‏فرمایید

در خاتمه سلامت حضرت عالی را از خداوند تعالی جلّ و علا مسألت می‏نماید. ایام سعادت مستدام. قدس ایران‏^[2] سلام ارادتمندانه می‏رساند. روح اللَّه الموسوی.» (صحیفه امام، ج‏1، ص: 65)

ـ حکم تمدید فعالیتهای آقای سید هاشم موسوی زنجانی در زنجان (1358)

«بسمه تعالی‏

خدمت جناب مستطاب حجت الاسلام آقای حاج سید هاشم موسوی زنجانی- دامت افاضاته‏

امید است وجود سرکار از بلیات محفوظ بوده و به انجام وظایف الهی خویش موفق باشید. ضمناً با توجه به حساسیت منطقه زنجان و وضع فعلی مملکت که نیاز مبرم به آرامش و حفظ وحدت کلمه دارد، مقتضی است جنابعالی زودتر به شهر زنجان مراجعت نمایید و کما فی السابق به ارشاد و ترویج شریعت مقدسه و اعلای کلمه طیبه و اصلاح امور مذهبی و اجتماع اهالی محترم مشغول و جلوی توطئه‏ها و اختلافات را به هر نحو می‏توانید بگیرید و نگذارید بهانه به دست دشمنان اسلام بیفتد؛ و البته اهالی محترم نیز قدردان وجود جنابعالی بوده و همانند گذشته از ارشاد و راهنماییهای سرکار بهره‏مند خواهند شد. از خدای تعالی موفقیت عموم آقایان بالأخص علمای اعلام- دامت برکاتهم- را در راه پیشبرد اهداف عالیه اسلام خواستارم. و السلام علیکم و رحمة اللَّه.» (صحیفه امام، ج‏8، ص: 448)

ـ سخنرانی در جمع نابینایان مدرسه ابابصیر اصفهان؛ نفوذ 300 ساله غربیها در ایران (1358)

«من ابتدا یک نکته‏ای راجع به این مطلبی که این آقا گفتند عرض کنم. اینکه تذکر دادید که در حدود پنجاه سال پیش یک نفر آمده است و مدرسه تأسیس کرده است، شما باور نکنید که اینها مدرسه‏ای برای نَصرانیت درست کنند. این چپاولگرها نه به نَصرانیت اعتقاد دارند، نه به اسلام، و نه به هیچ مبدئی از مبادی.

اینها برای این بوده است که بچه‏های ما را از اسلام منصرف کنند و این نقشه تنها در سازمان «ابو بصیر» نیست، این نقشه در همه سازمانها بوده است. از وقتی که غربیها راه پیدا کردند به شرق، از سالهای بسیار قدیم، شاید حدود قریب سیصد سال که اینها راه پیدا کردند به ایران، کارشناسهای خودشان را فرستادند و مطالعه کردند ایران را و شرق را، تنها نه ایران، همه شرق را مطالعه کردند. یک قسم مطالعات، مطالعات در خصوص زمینهای اینجا، معادن اینجا، چیزها و ذخایر زیرزمینی این ممالک شرقی، این یک قسم مطالعات بوده است در آن وقتی هم که این وسایل نقلیه حالا نبوده است، در تاریخ هست که اینها با شتر می‏رفتند؛ و حتی آن بیابانهای بی‏آب و علف را هم گردش می‏کردند و لا بد نقشه‏برداری می‏کردند، و معادنی که در این ممالک هست، آنها با نقشه‏برداریها و با وسایل علمی که داشتند اطلاع بر آنها پیدا می‏کردند. من در یک سالی- خیلی سابق- که در همدان بودم، یکی از آشنایان ما یک ورقه‏ای آورد که تقریباً حدود یک متر بیشتر در یک متر بیشتر. این راجع به نقشه همدان بود که آنها نقشه‏کشی کرده بودند و روی آن نقشه نقطه‏های به رنگ دیگری زیاد بود آن آقا که این را آورد گفت: این نقطه‏ها هر یک علامت این است که در این ده، در این بیابان یک معدنی هست؛ یک ذخیره زیرزمینی هست. این یک قسم از مطالعاتشان بوده است که بفهمند این ممالک شرقی چه دارند؛ چه چیزهایی هست که می‏شود از آنها استفاده کرد و چپاول کرد. یک مطالعات دیگر راجع به عقاید این مردم بوده است و اینکه این عقایدی که اینها دارند تا چه حدود می‏تواند فعالیت داشته باشد، و تا چه حدود می‏تواند جلوگیری کند از چپاولگری، که این هم یک مطالعات دامنه‏داری اینها در این معنا داشتند. یک سنخ مطالعاتشان هم مطالعات روحیات گروههای مختلفه‏ای که در این ممالک بوده است که حالا مملکت خودمان را حساب کنیم، ایلهایی که در مملکت ما بوده؛ عشایری که بوده، مطالعه کرده‏اند. در بین این عشایر رفته‏اند با آنها صحبت کرده‏اند، روحیات آنها را مطالعه کرده‏اند که ببینند اینها هر کدام را به چه جور می‏شود مهار کرد. اینها چیزهایی بوده است- و بیشتر از اینها- که اینها مطالعه کرده‏اند، شرق را تماماً مطالعه کرده‏اند که باید چه جور این شرق را چاپید و چه قدرتهایی می‏تواند جلوی این چاپیدن را بگیرد و چه طور باید این قدرتها را مهار کنند که نتوانند.

از چیزهایی که آنها- قدرتی که آنها- فهمیدند که می‏شود این قدرت از سایر قدرتها بیشتر جلو چپاولگری و سلطه آنها را بگیرد، قدرت اسلام بود در این ممالک اسلامی و عقیده اسلامی. با اصل اسلام شروع کردند مخالفت کردن، مبلِّغین آنها به طور وسیع با همه دینها، و در این ممالک اسلامی با خصوص اسلام، مخالفت کردند و می‏خواستند که اسلام را غیر از آنی که هست به مردم نمایش بدهند؛ و خود این مردمی که در اینجاها زندگی می‏کنند و عقاید اسلامی دارند اینها را از اسلام منحرف کنند و اسلام را پیش آنها کوچک کنند و بد نمایش بدهند. و مع الأسف از تفاله آنهایی که این مسائل را چشم بسته قبول کرده‏اند حالا هم موجود است. الآن هم اشخاصی پیدا می‏شوند که از همانها ارتزاق فکری کرده‏اند، بدون اینکه اصلًا از اسلام اطلاعی داشته باشند و احکام اسلام را، حکومت اسلامی را، رژیم اسلام را اصلًا بدانند چیست. همین که غربیها راجع به اسلام بدبین هستند و تبلیغات کرده‏اند، اینها هم، برای اینکه بگویند ما روشنفکر هستیم، دنبال آنها رفتند و از اصل اسلام انتقاد کرده‏اند! الآن هم شما در همین قشرهایی که به اسم روشنفکر هستند اشخاصی را می‏بینید- نه همه، در اینها اشخاص متفکر خوب زیاد است اما باز شما در بین اینها اشخاصی را می‏بینید که این اشخاص در همین جمهوری اسلامی «اسلامی» اش را نمی‏خواستند. می‏گفتند جمهوری باشد؛ جمهوری دمکراتیک باشد. این دنباله آن تزریقاتی بود که آنها کردند؛ تبلیغاتی بود که خارجیها کردند؛ و اینها گوش و چشم بسته، بدون اطلاع از اسلام، تسلیم آنها شدند و غربزده شدند.

یکی از قدرتهایی که آنها باز احراز کردند که باید شکسته بشود، قدرت روحانیت بود؛ که اینها با تجربه و با عینیت در جاهای مختلف دیدند که قدرت روحانیت می‏تواند جلوگیری کند از مفاسدی که آنها می‏خواهند ایجاد کنند؛ از انتفاعاتی که آنها می‏خواهند از ما ببرند و ما را عقب نگه دارند. اینها می‏توانند یک چنین کاری بکنند. قضیه تنباکو، در زمان مرحوم میرزا^[3]، به اینها فهماند که با یک فتوای یک آقایی، که در یک ده در عراق سکونت دارد، یک امپراتوری را شکست داد و سلطان وقت هم با همه کوششی که کرد برای اینکه حفظ کند آن قرارداد را نتوانست حفظ بکند؛ و مردم ایران قیام کردند و شکستند آن پیمانی که آنها داشتند. این یک تجربه‏ای شد برای آنها که ببینند یک آقایی در یک ده وقتی یک کلمه می‏نویسد که «امروز استعمال تنباکو در حکم محاربه با امام زمان است» و این موجش می‏آید همه ایران را فرا می‏گیرد، به طوری که شاه مستبدّ با آن قدرت را می‏کوبد، قلم این آقا می‏کوبد آن سرنیزه‏های آن روز را، اینها فهمیدند باید این قدرت را بگیرند. تا این قدرت زنده است نمی‏گذارد که اینها هر کاری دلشان می‏خواهد بکنند و دولتها عنان گسیخته شده باشند و هر طوری دلشان می‏خواهد عمل بکنند. و لهذا با کمال کوشش، تبلیغات کردند بر ضد روحانیت؛ و زاید بر اصلِ تبلیغاتْ عمل خارجی کردند! در زمان رضا خان- که اکثر شما یادتان نیست؛ و شاید کمی از شما یادتان باشد ابتدای زمان رضا خان را و من همه‏اش را یادم هست و از اوّلی که آمد تا حالا مسائل را یادم هست- با دست رضا خان شروع کردند کوبیدن روحانیون را، عمّامه‏ها را برداشتن و مدرسه‏ها را جلویش را گرفتن، لباسها را تغییر دادن، با آن شدتی که انسان شرم می‏کند که چه کردند با این طایفه و این هم به اسم اینکه می‏خواهیم اصلاح بکنیم؛ همین «اصلاحاتی» که پسر می‏خواست بکند! با اسم اصلاحات، با اسم اینکه همه ایران یک رنگ باشند، ملت ما کذا باشد، با این حرفهای ناروا، این قدرت را هم می‏خواستند بشکنند و شکستند در آن وقت، و سخت هم شکستند. و چند قیامی که در ایران از جانب روحانیون شد، که یکی از آنها از اصفهان بود که با یک دایره وسیعی که تقریباً از همه شهرهای ایران اتصال پیدا شد و در قم مجتمع شدند و مرحوم حاج آقا نور اللَّه‏^[4] رأسشان بود و مخالفت با رضا خان کردند، این را هم با قدرت و حیله شکستند. چنانچه قیام آذربایجان و علمای آذربایجان و قیام خراسان و علمای خراسان، اینها همه را با قدرت شکستند. و آن وقت هم به ما بعضیها گفتند که مرحوم حاج آقا نور اللَّه را- که در قم فوت شد- ایشان را مسموم کردند.- ما مطلع نیستیم، اما این طور می‏گفتند بعضی از اشخاصی که از اصفهان، از علمای اصفهان، آمده بودند اینجا- و علمای تبریز را دو نفر شخص که در رأس بود از آنجا گرفتند و بردند، گمانم این است که در سُنْقُر. آنجا مدتی تبعید بودند. و بعد هم که اجازه رفتن دادند و مرحوم حاج میرزا صادق آقا،^[5] که شخص اول آن وقت روحانیت تبریز بود آمد و در قم ماند و در همین جا هم فوت شد و دیگر نرفت آنجا. می‏رفت هم کاری نمی‏توانست بکند. و علمای مشهد را دستجمعی گرفتند و آوردند به تهران و حبس کردند. و مرحوم آقازاده‏^[6]، که در رأس علمای آن وقت خراسان بود، به محاکمه می‏بردند، با سر برهنه و یک نفر سرباز همراهش می‏بردند که در عدلیه محاکمه‏اش کنند! این قدرت شیطانی آن وقت، این قوّه را می‏خواستند بشکنند. منتها خوب نتوانستند و خدا حفظ کرد این جمعیت را.

در زمان این یکی، که آن طور قُلْدُری دیگر وقتش گذشته بود یا آنها هم صلاح نمی‏دانستند که به این نحو باشد، شروع به تبلیغات شد. تبلیغات زیاد کردند نسبت به اهل علم و روحانیت، تبلیغات زیاد شد. آن سرنیزه برداشته شده بود اما نه به آن شدت. مساجد را نگذاشتند تبلیغات صحیح بشود. درست کردند مبلِّغینی بر ضد اسلام. یک صورت روحانی، لکن ضد اسلامی. خود آنها هم تبلیغات در همه جا، خصوصاً در دانشگاه، در دانشگاه دامنه تبلیغات ضد روحانی خیلی اوج گرفت، به طوری که بکلّی دانشگاه را از روحانیین جدا کردند. و هم دانشگاه را شکستند، و هم روحانیون را شکستند؛ یعنی می‏خواستند بشکنند.

اینها که می‏گویید که مدرسه درست کردند در آنجاها، یا بعداً در همه جا داشتند مدارس، نه اینکه آنها یک اعتقاد به یک مبادی داشتند منتها می‏گفتند اسلام نباشد و نصرانیت باشد؛ آنها نه نصرانیت را می‏خواهند و نه اسلام را می‏خواهند و نه کاری به این مسائل دارند. آنها منافع مادی خودشان را می‏خواهند به هر جوری شد، بچه‏های ما را منحرف کنند؛ از اسلام منحرف بشوند. نصرانیت هم کاری از او نمی‏آید. برای اینکه آن چیزی که الآن در نصرانیت هست این است که مردم یک دعایی بکنند و یک ذکری بگویند و یکشنبه کلیسا بروند و دیگر کاری به دولتشان نداشته باشند. چنانچه الآن هم این دستگاه نصرانیت کاری ندارد با نفوذ اینها، اگر نگوییم دنبال آنهاست. اسلام بود که تحرک داشت و مع الأسف ما را از اسلام جدا کرده بودند. این قرآن کریمی که هر که مطالعه بکند می‏بیند که یک کتابی است که در آن جنگها هست، تحرکها هست، بر ضد این اشخاصی که می‏خواهند مستضعفین را از بین ببرند، این قرآن را نگذاشتند حتی ما خودمان درست مطالعه کنیم. همچو تبلیغات کردند که ما دیگر از قرآن آن استفاده را نگذاشتند بکنیم که خودمان ببینیم چه نوشته قرآن، چی بوده است. در صدر اسلام همین قرآن بود که مردم را تجهیز کرد، و دو امپراتوری بزرگ‏^[7] را با یک عده معدود عربی که اسلحه نداشتند هر چند تایشان یک شتر داشتند. هر چند تایشان یک شمشیر. آن هم آن شمشیرهای آن وقت. در مقابل یک قدرتهایی که در آن وقت روم داشت؛ و آن قدرتهایی که در آن وقت ایران داشت که در جنگی که در بین ایران و بین لشکر اسلام واقع شد، آن کتیبه‏شان، که عبارت از پیشقراولها بود، شصت هزار نفر بود از آنها؛ و دنبال او هم هفتصد هزار یا هشتصد هزار از لشکر بود! یکی از سردارهای اسلام گفت که ما اگر بخواهیم با اینها به میدان برویم از ما برنمی‏آید. تمام لشکر اسلام سی هزار نفر بودند، یک سی هزار نفری که ابزار جنگی نداشتند، بلکه درست خوراک هم نداشتند، یک مردم فقیری بودند، لکن ایمان داشتند. این سردار گفت ما اگر بخواهیم با اینها به طرز متعارف جنگ بکنیم حریف اینها نیستیم. من سی نفر انتخاب می‏کنم، و امشب با این شصت هزار نفر می‏روم جنگ می‏کنم. مسلمانها گفتند آخر با سی نفر چطور می‏شود؟ بالاخره قرار شد که با شصت نفر برود، که هر نفر مقابل هزار نفر باشد! یعنی هر نفر با یک شمشیری آن وقت کُنْد- حالا اگر تیزش کردند. لا بد با آن بساطی که آنها داشتند] ... [- این شصت نفر شبیخون زدند و شصت هزار را عقب نشاندند! این اسباب این شد که لشکر روم بکلی شکست خورد از اینها^[8]. اینها تاریخ اسلام را دیده‏اند. و- عرض می‏کنم که- به عین هم در وقت خودش دیده‏اند و از اسلام ضربه خورده‏اند و دیده‏اند قدرت اسلام چیست، و این قدرت ایمان است، این قدرت را باید بگیرند. خوب، چه کنند که قدرت را بگیرند؟ به خصوصِ اسلام توجه کنند؟ نه، اول به تمام ادیان.

«اصلِ دین، افیون است‏^[9]»! دین را اینها این طور تبلیغات کردند. و مع الأسف در خود ایران و در جوانهای ما هم تأثیر گذاشت و گذاشته و در بعضی از این روشنفکرهای ما هم باز اثرش هست. اینها از همان تفاله‏هایند. حالا که حالا باز اثرش هم هست: دین افیون است! افیون جامعه است! معنایش این است که دین آمده است که مردم را- یعنی دین را- درست کردند همین قدرتمندها درست کردند، برای اینکه مردم را خواب کنند و آنها بچاپند! همان طوری که افیونی وقتی افیون کشید چرت می‏زند و دیگر توجه به چیزی ندارد، دین را هم اینها تبلیغ کردند که یک همچو چیزی است که قدرتمندها درست کردند که مردم توجه به دین بکنند [تا] مثل آدمی که افیون می‏کشد خواب بروند، و آنها بیایند غارت کنند و از بین ببرند. راجع به دین این طور گفتند. کشاندندش [به‏] اسلام که قدرتمندتر دین می‏بود همین حرفها را کشاندندنش به اسلام: اسلام برای هزار و چهار صد سال پیش خوب است. این را بعضی از اشخاصی که از تفاله‏های آنها ماندند حالا هم باز این را می‏گویند. «نمی‏شود همه احکام اسلام الآن تحقق پیدا بکند. این مالِ سابق است، مالِ حالا نیست.»! و از این حرفهایی که همینها گاهی می‏زنند، و گاهی هم نفهمیده، اکثراً هم شاید از روی نفهمی می‏زنند؛ نه اینکه عداوت دارند؛ از روی نفهمی که اسلام را اصلًا نمی‏دانند چیست، تا اینکه اسلام مالِ چه وقت است. اینها اصلًا اطلاع ندارند که اسلام چیست. در صورتی که هر کس تاریخ را دیده باشد، و لا اقل تاریخ اسلام را دیده باشد که نزدیک است، تاریخ را دیده باشد که چه اشخاصی در قبال چه اشخاصی بوده‏اند، این انبیاء که اینها می‏گویند که درست کرده‏اند انبیاء را برای اینکه دین درست بشود، برای اینکه قدرتمندها را حفظ کنند، هر که تاریخ انبیاء را ملاحظه کند که این انبیاء از چه طبقه‏ای بوده‏اند و اینها با کی مخالفت داشتند، می‏بیند که انبیاء از این طبقه مستضعفین بوده‏اند. از همین طبقه سوم مردم بوده‏اند؛ و مردم را وادار کردند که جنگ کنند با آن مستکبرین. یکی حضرت موسی است، که به ما باز یک قدری نزدیکتر است. حضرت موسی یک آدمی بوده، شبان بوده است؛ با عصای شبانی. مدتها هم در خدمت حضرت شعیب بوده و شبانی او را می‏کرده است و از همان مردم عادی بوده است در صورت. و همین حضرت موسی، که از توی همین جمعیت پاشد، همینها را تجهیز کرد بر ضد فرعون. فرعون موسی را درست نکرد برای اینکه تختش را حفظ کند. موسی مردم را برداشت رفت تخت فرعون را به هم زد. «دین افیون است»! به نظر آنها فرعون موسی را درست کرده که مردم را خواب کند تا خودش سلطنت کند! عکس آنی که واقع است که موسی مردم را تجهیز کرده، این طبقه سه را تجهیز کرده و برده و تاج و تخت فرعون را به باد فنا داد.

خوب، تاریخ اسلام که نزدیک است: آیا قریش و قدرتمندهای قریش، رسول اکرم را درست کردند که مردم را خواب کند که آنها به رباخواری خودشان و به تجارت خودشان و به أخّاذی خودشان و به غارتگری خودشان ادامه بدهند؟ یا پیغمبر اکرم در مقابل قریش بود؟ خودش هم از قریش بود، اما یک آدمی بود که از همین طبقات پایین بود. از اشراف، به آن معنی که طایفه دار بوده، بود، اما هیچ چیز نداشت. نتوانست در مدینه زندگی کند. از دست همین پولدارها و همین قلدرها مدتی در یک کوهستانی رفت، در یک غاری بود تا اینکه کارهای زیرزمینیش را انجام داد. و بعد تشریف بردند مدینه. مدینه کی همراه پیغمبر بود؟ باز آن قدرتمندها بودند؟ باز قُلْدُرها بودند؟ باز رباخوارها بودند؟ تاجرها بودند؟ یهودیهایی که آن وقت جزء مُتمکِّنین بودند، آنها بودند؟ یا پیغمبر وارد شد به یک آدم درجه سه‏ای و اشخاصی که دورش جمع شده بودند یک اشخاص فقیر بی‏بضاعتی و خودش هم یک منزل و اتاق، نه مثل این اتاق، یک اتاقی با لیف خرما! چند تا اتاق برای خودش، و مسجدش هم آن طور. و اصحاب حضرت هم یک دسته‏شان، که اصحاب صُفّه‏^[10] بودند، آنهایی بودند که منزل هم نداشتند می‏آمدند روی یک سَکّویی در آنجا می‏خوابیدند. و زندگیشان همین بود. اینها را برداشت برد و آنها را از بین برد. این فقرا را، این مستضعفین را، اینهایی که درجه سه بودند و حتی خانه نداشتند، حتی در جنگ یکیشان یک خرما وقتی پیدا می‏کرد دهن خودش می‏گذاشت و در می‏آورد به دهن رفیقش می‏گذاشت و او درمی‏آورد و به دهن رفیقش و او، او، یک خرما را این طوری دور می‏زدند، اینها بودند که پیغمبر تجهیز کرد [در] جنگهای با قریش. آنها با همه بساطی که داشتند و اینها با همه فقر و فلاکتی که داشتند، لکن ایمان داشتند. واقعه غیر آنی است که به جوانهای ما گفته‏اند و تبلیغات کرده‏اند، که خیر اینها، اسلام یا سایر ادیان، همه‏اش افیون بوده! خیر، اسلام و سایر ادیان همه محرک بوده‏اند؛ بیدار کردند مردم را. تعلیمات انبیا مردم را بیدار کرد؛ تجهیز کرد مردم را بر ضد قدرتمندان، بر ضد مشرکین. قرآن می‏شود گفت کتاب جنگ است. کتابی است که تجهیز می‏کند مردم را به جنگ کردن. در عین حالی که همه تعلیمات انسانی در آن هست، لکن‏ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ‏^[11]، قاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً^[12] قرآن وادار کرد مردم را و بیدار کرد مردم را. دلداری داد به مردم [که‏] ملائکه همراه شماست. ملائکه هم بود همراهشان. یک دسته کوچکی حرکت می‏کرد یک قدرت بزرگ را می‏شکست، با همان قدرت ایمان و آن تحرک که پیغمبر اکرم و قرآن کریم ایجاد کرده بود در آنها. پس، این تعلیم، که مع الأسف در بعض از جوانهای ما هم اثر گذاشته است، این تبلیغی است که آنها کرده‏اند که بشکنند این قدرت را که می‏تواند در مقابل سایر قدرتها بایستد و آنها ما را بچاپند.

می‏آییم سراغ روحانیون که ببینیم که آیا اینها درباری‏اند؟ اینها را انگلیسها درست کردند که مردم را خواب کنند و آنها بچاپند؟ این قیامهایی که در این صد سال شده است از کی بوده؟ چند قیام در این صد سال؟ کی رأس اینها بوده؟ قیام تنباکو مرحوم میرزا بود. قیام مشروطه از نجف آقایان نجف، از ایران علمای ایران ایجاد کردند. این چند قیامی که ما شاهدش بودیم همه از علما بود. علمای اصفهان قیام کردند. رأسشان مرحوم حاج آقا نور اللَّه- رحمة اللَّه- بود. علمای تبریز قیام کردند. علمای مشهد قیام کردند. یک وقت مرحوم آقای قمی‏^[13] خودش تنها پا شد راه افتاد آمد- که من تهران بودم- ایشان [به‏] حضرت عبد العظیم آمدند و ما هم رفتیم خدمتشان. ایشان قیام کردند، منتها حبسش کردند، همان جا حبسش کردند، و بعد هم تبعیدش کردند. قدرت بود دیگر. در این صد سال هر چه قیام بوده است تقریباً از اینها بوده، تبریز هم خیابانی هم یکی از آقایان. بله، جنگل‏^[14] هم بوده‏اند. آنها هم بوده‏اند، اما در اقلّیت بودند. عمده‏اش اینها بودند. پس اینکه می‏گویند که روحانیون درباری‏اند، یعنی برای دربار دارند کار می‏کنند، اینها کاری می‏کنند که مردم را خواب کنند و دربار بچاپندشان، این حرف صحیح نیست. باز در هر شهری از شهرها بروید، آن روحانی آن شهر اگر علناً نتواند مخالفت کند با اینها، مخالفت [پنهانی‏] می‏کرده است.

من نمی‏گویم صد درصدِ مُعمِّم درست است. ما معمَّمهایی داشتیم که از سازمان امنیتیها بدتر بودند! من روحانیون را می‏گویم. آنها به طور مطلق می‏گویند روحانیون این طور هستند. و من عرض می‏کنم نه، مسأله این نیست. من نمی‏خواهم بگویم که هر کس عمّامه سرش گذاشت این روحانی است و هر کس عمّامه سرش گذاشت این مخالفت کرده. نه. خیلی از عمّامه به سرها هم موافقت کرده‏اند؛ زیاد هم موافقت کرده‏اند؛ اما [اینکه‏] روحانیون مطلقاً این طور بودند صحیح نیست. این هم برای این بود که این قدرت را بشکنند. و وقتی که این قدرت را شکستند، از آن طرف اسلام را در نظر مردم کوچک کردند، از این طرف روحانیون را در نظر مردم کوچک کردند، این دو قدرت را از ما گرفتند، آن وقت هر کاری می‏خواستند می‏کنند.

از آن طرف آمدند دانشگاهها را جدا کردند از روحانیین. در دانشگاه تبلیغات بر ضد روحانیون [کردند]. در مساجد و منابر و عرض می‏کنم که جاهای دیگر گروههای روحانی تبلیغات به ضد دانشگاه. نه برای اسلام بود که اینها می‏آمدند می‏گفتند دانشگاهیها مثلًا اشخاصی هستند کذا. خیر، این نبود. این نقشه بود. این یک مطلب حساب شده بود. می‏خواستند این دو قدرتی که می‏تواند کار بکند، دانشگاهی می‏تواند کار بکند، روحانی هم می‏تواند کار بکند، می‏خواستند این دو قدرت را از هم جدا بکنند. و جدا هم کردند. دانشگاه می‏رفتی، اسم روحانی نمی‏شد بیاوری- حالا نه، آن وقت- اسم معمّم را نمی‏شد بیاوری. در محیط روحانی هم می‏آمدی، اسم دانشگاهی را نمی‏شد برد. جدا کردند این دو قدرت را از هم. یعنی دو تا قدرت فعّاله‏ای که می‏توانست، اگر با هم پیوند کند، اساس این چپاولیها و این دستهایی که از خارج به این سفره یغما دراز شده اینها می‏توانستند قطع بکنند، این دو طایفه را از هم جدا کردند. اینها یک نقشه‏هایی بود.

خوب،- الحمد لِلّه- در این نهضت این پیروزی حاصل شد برای مسلمانها که همه بیدار شدند و همه با هم انسجام پیدا کردند، پیوند پیدا کردند. مع الأسف حالایی که ما رسیدیم به یک مرتبه‏ای از پیروزی، دست آنها را کوتاه کردیم، چپاولگرها هم به همت همه مردم بیرون رفتند، مع الأسف حالا باز نقشه‏ها این است که تفرقه بیندازند؛ گروه گروه کنند مردم را. همان نقشه‏ای که در زمان سابق، زمان همین رژیم سابق بود، چه قبل از ماه رمضان و قبل از محرّم و صفر، این دو موعد جای تفرقه‏اندازی بود. برای اینکه ماه رمضان «شهر اللَّه» بود و قدرت روحانیون در ماه رمضان نمایشش زیاد بود، اجتماع مسلمین زیاد بود. ماه محرّم هم، ماه امام حسین بود و قدرت اینها- اهل منبر و روحانیون- آن وقت هم زیاد بود. جلو ماه رمضان یک چیزی درست می‏کردند. جلوه ماه محرم هم یک چیزی درست می‏کردند. حالا هم جلو ما ماه رمضان هست، الآن چیزی درست کرده‏اند. الآن اصفهان یک قصه‏ای درست شده است، مشهد هم همین طور، سر یک مطلب پوچی ریخته‏اند به هم، این چه قدر غفلت می‏خواهد. یک حالی که الآن مقدّرات اسلام مطرح است، قانون اساسی اسلام مطرح است، حکومت اسلام مطرح است، رئیس جمهور اسلام مطرح است، از اینها دست برداشتند؛ یک جبهه‏هایی که حساب شده آنها کارهایشان را خودشان کرده‏اند و بسیاریشان هم از روی بی‏اطلاعی، صد تا گروه درست کرده‏اند! صد تا حزب و گروه در همین چند وقت درست کرده‏اند. هر کدام گروه گروه شدند. و مع الأسف در اصفهان، در تهران هم یک مقداری، در مشهد هم.

حالایی که قبل از ماه رمضان است و حالایی که باید قدرتها با هم جمع بشود و این مقدرات مملکت را درست بکنند و اسلامی کنند حکومت را، سر یک شخصی‏^[15] دعوا می‏کنند آیا این مسلمان است یا نه! مسلمان است به من چه؛ مسلمان نیست به تو چه! چرا همه قدرتها را به باد فنا می‏دهید برای اینکه زید مسلمان است یا غیر مسلمان؟ قضیه مرحوم شمس‏آبادی‏^[16] شما خیال کردید که یک چیز عادی بود. این هم جزء همانها بود که با طریقهای مختلف اینها می‏آمدند و درست می‏کردند. یک وقت «شهید^[17]) 451 (» را پیش می‏آوردند، دِ از این ور، دِ از آن ور! یک ماه محرم و صفر و بیشتر، منبرها همه خرج این می‏شد که شهید جاوید چه! از این طرف یک دسته‏ای تأیید؛ از آن طرف یک دسته‏ای تکذیب. یک خورده که این سست می‏شد، یک چیز دیگر درست می‏کردند. مرحوم شمس‏آبادی هم از آن امور بود که شاید هم خودشان این کار را کردند- من نمی‏دانم- که یک کسی را بکشند صدا درآورند، یک دسته از آن طرف و یک دسته از این طرف، و بساط درست کنند یک قدری که این کمتر می‏شد آن وقت یک کس دیگر را به میدان می‏آوردند: این کتابهایش چه طور است! آن می‏گفت کافر است آن می‏گفت مسلمان است، آن می‏گفت که مسلمانی است تالیِ مثلًا انبیا! آن می‏گفت کافری است از ابو جهل‏^[18] بدتر! اما نقشه توی کار است! آنهایی که اینها را درست می‏کنند نه به اسلام عقیده دارند و نه به روحانیت عقیده دارند و نه به هیچ چیز. آنها مادیت در نظرشان هست، و مسلمانها را به جان هم بریزند تا آنها چپاول کنند. امروزی که ما احتیاجمان به وحدت کلمه از همه اوقات بیشتر است، امروزی که این توطئه‏های مرزی و غیر مرزی در کار است، باز ما سر یک چیز مختصری دعوا می‏کنیم. این نیست جز اینکه یک جهالتی است در ما. ما رشد نداریم که مواقع را تشخیص بدهیم که چه وقت باید چی گفت. و آنهایی که نقشه می‏کشند می‏فهمند که دارند چه می‏کنند. آنها می‏دانند که باید چه وقت چه چیز را چاپ کرد و منتشر کرد، کسانی را واداشت ضدش، کسانی را واداشت تأییدش.

ما باید بیدار باشیم آقا! توجه داشته باشیم. وقت این نیست که امروز سر افراد دعوا بکنیم، وقت این است که امروز همه قوایمان را متحد کنیم و این گروه گروهها یکی بشوند همان طوری که با یکی بودن، این- قدرت را به زمین زدیم، با یکی بودن به جلو برویم، نه اینکه حالایی که ما با یکی بودن، قدرت را زمین زدیم، حالا متفرقمان کنند؛ و بعد هم یک قدرتی بیاید همه ما را از بین ببرد. الآن وقت وحدت کلمه است. الآن وقت این است که همه ما قدرتهایمان را روی هم بگذاریم. از من، که یک طلبه هستم، از شما آقایان، از این علمای اعلام اصفهان، یا جاهای دیگر، وقت این است که همه فکرهایشان را متوجه به این بکنند که حالا باید چه کرد. حالا که قانون اساسی طرح است طرح بدهند؛ نظر بدهند؛ مسائل را بگویند به مردم. بگویند فردا که بناست مجلس خُبرگان درست بشود، خُبره اسلامی تعیین کنند. حالایی که وقت این حرفهاست، یک وقت ما می‏بینیم که یک طرحی آوردند: او فحّاشی به یک کسی کرده؛ یک دسته هم از آن طرف فحّاشی، یک دسته هم از این ور تأیید، یک دسته هم از آن طرف! باز همان مسائلی که در زمان محمد رضا درست می‏شد قبل از ماه رمضان، دوباره حالا قبل از ماه رمضان ما، آن هم در یک همچو موقعیتی، ماه رمضان و این ماه شعبان، غیرِ ماه شعبان و رمضانهای دیگر است. ماه رمضانی است که سرنوشت ما را می‏خواهد درست بکند. ما باید با همه قوا روی هم برویم سراغ این مصیبت. نباید ما مشغول یک چیزی بشویم که هیچ ارزشی پیش اسلام ندارد، هیچ ارزشی به هیچ وجه ندارد. ما نباید برویم دنبال این مسائل، باید برویم دنبال این مسائل اساسی، این یک جمله‏ای بود راجع به حرف ایشان.

اما چیزی که راجع به این عزیزها، راجع به این فرزندان عزیز بگویم، این است که انسان با روحْ انسان است؛ با بصیرتْ انسان است. ما همه، با همه حیوانات شرکت داریم در اینکه گوش داریم، چشم داریم، پا داریم، دست داریم. اما این مناط انسانیت نیست. آنی که انسان را از همه موجودات جدا می‏کند، از همه موجودات طبیعی جدا می‏کند، آن قلب انسان است؛ آن بصیرت انسان است. شما بصیرت داشته باشید انسانید. اگر بصیرت نداشته باشد ابو جهل چشم داشت، اما انسان نبود. بعضی از انبیا هم چشم نداشتند^[19] و نبی بودند میزان در انسانیتْ معنویت انسان است. کوشش کنید که خودتان را با محتوا کنید. معنویت در خودتان ایجاد بکنید. و از این هیچ باکی نداشته باشید که انسان دست ندارد، پا ندارد، چه ندارد.

در روایت است که بعضی از انبیاء بودند که عضوی را نداشتند، دست و پا هم حتی نداشتند. حضرت می‏فرماید می‏بینم فلان را که- الآن من درست یادم نیست- دست و پا نداشتند، نبی بودند البته مُرْسَل به آن معنی نبودند اما نبی بودند. بسیاری از علما، بسیاری از نوابغ بودند که چشم نداشتند، در زمان ما هم بعضی‏ها را ما ملاقات کردیم که از علما بودند؛ نابغه بودند؛ اطلاعات زیاد و وسیعی داشتند؛ انسان بودند. هیچ از این معنا نگران نباشید که حالا شما صاحب یک حسّی نیستید. شما معنویاتتان را ان شاء اللَّه تقویت کنید؛ روحتان را تقویت کنید؛ و از همه بصیرها شما ان شاء اللَّه بصیرتر باشید. خداوند ان شاء اللَّه شما را حفظ کند؛ و همه ما را برای اسلام خدمتگزار کند و همه ما این راهی را که آمده‏ایم بتوانیم تا آخر ان شاء اللَّه برسانیم.» (صحیفه امام، ج‏8، ص: 449 ـ 462)

ـ سخنرانی در جمع دانشجویان مشهد؛ مسئولیت روحانی و دانشجو (1358)

«من تکلیف را در آنجایی که بودم تعیین کردم. اگر آقایان تشریف داشتند و شنیدند، که ما تکلیف را عرض کردیم. و اگر تشریف نداشتید، حالا دو کلمه عرض می‏کنم که تکلیف همه‏مان چیست.

تکلیف مهم، آنی است که متوجه به این قشر است، و این قشر یعنی روحانیون، دانشگاهیها و دانشجوها. آنکه مغز متفکر جامعه است همین دو طایفه‏اند. اینها مغز متفکرند. دانشگاهیها، چه آنهایی که از دانشگاه بیرون آمده‏اند و حالا وکیل دادگستری شده‏اند، یا حقوقدان شدند یا هر چیز، چه این قشر روحانی که مشغول تحصیل‏اند یا از تحصیل فارغ شده‏اند و مشغول ترویج و کارهای دیگر هستند، مغز متفکر جامعه، شما دو طایفه هستید. و آن قشری که می‏تواند خنثی کند آن توطئه‏هایی که با کمال دقت برای شکست دادن نهضت در شُرُف تکوین است، آن هم شماها هستید. تکلیف برای شما دو طایفه از سایرین زیادتر است؛ و مسئولیتتان بسیار زیاد، همه مسئول‏اند، لکن شما دو طایفه مسئولیتتان زیادتر است. و آنها در صدد هستند که بین شما دو طایفه‏ای که با هم مربوط شدید و دیگر صحبتی نبود که دانشگاهی کذا و روحانی کذا، همه با هم بودید و پیش بردید- بحمد اللَّه- و فهمیدید با هم بودن پیش می‏برد. شما دو قشری که مغز متفکر بودید، وقتی با هم مجتمع شدید قشرهای دیگر پیوند کردند با شما، تکلیف شما و این قشر روحانیون و شما آقایان دانشگاهیها این است که دست از هم برندارید.

الآن نقشه این است که شما را از هم جدا کنند. فهمیدند که این وحدت کلمه‏ای که در ایران پیدا شده است، و شاید این دو قشر بودند که موجب یک همچو مطلبی شدند- قشر روحانی، منبریش، محرابیش، واعظش، گوینده‏اش، اینها. شماها هم خودتان و با نطقهای خودتان، با زحمتهای خودتان، مردم مجتمع شدند همه و این پیروزی حاصل شد- آنهایی که احساس کردند شکست خودشان را از این اجتماع. یک وقت این است که آدم می‏گوید اگر اینها با هم مجتمع بشوند ما شکست می‏خوریم؛ اما احساس نکردند؛ یک وقت این است که در خارج احساس [و] لمس کردند پیروزی شما را و لمس کردند شکست خودشان را، و لمس کردند که این شکست و آن پیروزی برای خاطر اجتماع شماهاست. الآن توطئه است برای اینکه شماها را از هم جدا کنند، دو قشر برادر را با هم مخالف کنند، دو قشر مغز متفکر را از هم جدا کنند، اگر از هم جدا بشوید، نه اینها ازشان کار می‏آید، نه شما. شما خیال کنید که دانشگاهی بدون این قشر می‏تواند کاری بکند، نه. اینها هم خیال کنند که همه‏اش ما هستیم و دانشگاهی نیست، نخیر اشتباه است. دو قشر باید با هم جوش بخورند، و آن تبلیغات خبیث چندین ساله را، که در صدد بودند شماها را از هم جدا کنند و شما را یک طرف قرار بدهند، شما دشمن باشید با اینها، اینها را هم یک طرف قرار بدهند و اینها هم دشمن باشند با شما، آنها هم این میانه بیایند استفاده‏های خودشان را بکنند و هیچ کس هم نباشد بگوید چرا. الآن بعد از اینکه اینها لمس کردند که یک همچو قدرتی وقتی پیدا شد، یک همچو وحدتی وقتی پیدا شد، این موجب این می‏شود که آنها شکست خورده‏اند، پیدا شد و آنها را شکست داد. امروز توطئه‏ها بیشتر و شاید دقیقتر باشد، و الآن توطئه است برای اینکه این قشر را از این قشر جدا کنند. در مشهد توطئه‏اش دارد پیاده می‏شود، در اصفهان هم شده است، در تهران هم هست، شاید قشرهای دیگر را هم فرو بگیرد.

سر چی دعوا دارید؟ سر اینکه یک نفر آدم آیا خیلی آدم خوبی است، یا خیلی آدم بدی است؟ یک دسته‏ای بگویند بالای منبر و پایین منبر که این آدم کافر است، و یک دسته‏ای هم بگویند که این آدم مُسْلِم است و از اولیا است؟ نتیجه چی؟ نتیجه این است که شماها، از اینها جدا، اینها از شما جدا. هر دو مقابل هم ایستاده‏اید و آن وحدت کلمه‏ای که داشتید از دست دادید، سر هیچی! سر هیچْ وحدت کلمه را از دست بدهید، و جدا شدن شما از هم اسباب این می‏شود که سایر قشرها هم از شماها جدا بشوند، مختلف بشوند؛ این اختلافات اسباب این بشود که این نهضت نتواند کار خودش را عمل کند. آنکه همه خارجی‏ها می‏خواهند: آنی که شرقی‏ها و غربی‏ها همه می‏خواهند، این را که شماها از هم جدا و متفرق باشید.

توطئه‏ها برای همین است که شماها را از هم جدا کنند، دشمن کنند، قشرهای مختلف درست کنند، گروههای مختلف درست کنند- همه با هم دشمن؛ و آنها نتیجه‏اش را ببرند. نباید ما بیدار بشویم؟ تا کی ما باید غافل باشیم؟ ما را سالهای طولانی غافل کردند و کُلاهِمان را برداشتند، باز نباید بیدار بشویم؟ شما دانشگاهیها نباید بیدار بشوید؟ شما علما نباید بیدار بشوید؟ با همین تفرقه افکنی‏ها ما را چاپیدند و بردند، و بر ما حکومت کردند و جوانهای ما را در حبس آن قدر زجر دادند و با روحانیون ما آن طور که دیدید کردند و سایر اقشار هم آن طور، باز ما نباید بیدار بشویم؟ باز ما باید سر یک امور جزئی، که هیچ نیست، با هم اختلاف کنیم، به جان هم بیفتیم؟ منبر را، محراب و دانشگاه [را]، و اینها همه بریزند به جان هم؟ نباید ما توجه کنیم که این دست دیگری است که آمده و دارد این کار را انجام می‏دهد؟ نباید این ملت بیدار بشود که در ظرف دو ماه، صد گروه اظهار وجود کردند؟ این هم همچو مِنْ باب اتفاق نیست، این یک دست حساب کرده در کار است که این رمزی که دست شما بود، و آن رمز پیروزی بود، ازتان بگیرد. آنها فهمیدند که با وحدت شکست خوردند، وحدت را از شما دارند می‏گیرند. با عمل آنها و با تبلیغات آنها و با طرحهای آنها، این کی است؟ حزب کذا، آن کی است؟ حزب کذا، صد تا، یک همچو عددی من به چشمم خورد، در ظرف این چند هفته، صد گروه اظهار وجود کردند! و مع الأسف وضع این است که گروهها وقتی اظهار وجود می‏کنند، همه با هم بد می‏شوند! این طور نیست که همه به نفع ملت و به نفع اسلام کار بکنند. اینها با هم مختلف می‏شوند، گروههای مختلف، و به واسطه این اختلافات که حاصل می‏شود، آن وحدت کلمه گرفته می‏شود؛ آن قدرت گرفته می‏شود. آحاد، کار ازشان نمی‏آید، گروه گروه کار ازشان نمی‏آید، ملت کار ازَش می‏آید، ملت وقتی گروه گروه شد ازَش کار نمی‏آید.

تکلیف ما و تکلیف شما این است که توجه بکنیم به این توطئه‏هایی که برای تفرقه است الآن؛ و آنها را خنثی کنیم. شما که در مشهد می‏روید، رفقای خودتان را هم بگویید، بگویید آقا، امروز روز این نیست که سر یک قصه‏ای شما به هم بریزید. آقایانی هم که در هر جا تشریف می‏برند، به اهل منبر و به اهل محراب بگویند که تحت تأثیر یک دستهای خبیثی که الآن می‏خواهند این ملت را به هم بریزند و استفاده کنند و شکست بدهند، تحت تأثیر اینها واقع نشوید، از این اختلافات شخصی و جزئی دست بردارید. الآن وقت این است که شما قانون اساسی‏تان را توجه کنید به آن؛ خُبرگانتان را توجه کنید؛ بعد رئیس جمهورتان را توجه کنید؛ مجلستان را توجه کنید. این مراحل باید بگذرد، تا یک دولت مستقری پیدا بشود. الآن ایران یک شیئی متزلزل است، باز اساسش درست نشده، و در این موقع، الآن این اختلافات بر خلاف رضای خداست. این سمّ، قاتل برای ملت ماست. این تکلیف از من عرض کردن؛ و از شماها نمی‏دانم شنیدن یا نشنیدن. ان شاء اللَّه خداوند همه‏تان را حفظ کند.» (صحیفه امام، ج‏8، ص: 464 ـ 467)

ـ نامه تشکر به آقای مرعشی نجفی؛ تسلیت شهادت آقای صدوقی (1361)

«بسم اللَّه الرحمن الرحیم‏

حضرت آیت اللَّه آقای مرعشی نجفی- دامت برکاته‏

تلگراف محترم در تسلیت شهادت شهید محراب و فرزند اسلام، حجت الاسلام و المسلمین، مرحوم شهید صدوقی موجب تشکر گردید. این جانب متقابلًا به جنابعالی و عموم ملت عزیز و حوزه‏های علمیه تسلیت عرض، و از خداوند متعال رحمت برای این سرباز فداکار اسلام، که عمری در خدمت به حوزه‏های علمیه و خدمت به محرومان گذراند و به دست منافقین انتقامجو که کارهایشان خلاصه در ضربه زدن به اسلام و طبقه محروم ملت است، مسألت می‏نمایم.

در طول پیروزی انقلاب، از اعمال وحشیانه منحرفان وابسته به امریکا ظاهر می‏شود که دشمنی با طبقه علما و روحانیون متعهد در رأس برنامه‏هاست. و شهادت هر یک از این عزیزان مشت آنان را که مدعی طرفداری ملت از آنان است باز نموده. از خداوند تعالی عظمت اسلام و مسلمین را خواستار و از جنابعالی امید دعای خیر برای نظام جمهوری اسلامی را دارم. و السلام علیکم و رحمة اللَّه و برکاته. روح اللَّه الموسوی الخمینی.» (صحیفه امام، ج‏16، ص: 372)