«چهرۀ درخشان انقلاب»
یادی از یار دیرین امام خمینی، شهید آیت‌الله حاج شیخ فضلاللَّه محلاتی
«حجت‌الاسلام حاج شیخ فضلاللَّه محلاتی شهید عزیز را که من و شما او را میشناسیم که عمر خود را در راه انقلاب صرف کرد و باید گفت یکی از چهرههای درخشان انقلاب بود و در این راه که راه خداوند است تحمل سختی‌ها نمود و رنج‌ها کشید و با قامت استوار ایستادگی کرد، اجازه ورود در محضر شهدای صدر اسلام مرحمت نماید.» امام خمینی (صحیفه امام، ج19، ص: 498)
زندگی‌نامه
فضل‌الله محلاتی ۱۸ تیر ۱۳۰۹ش. در یک خانوادۀ روستایی محلات زاده شد. تحصیلات خود را در شش سالگی از مکتب‌خانه آغاز کرد. ۱۳ سالگی وارد حوزه علمیه شد. دروس مقدمات و بخشی از سطح حوزه را در محلات، نزد آیت‌الله شهیدی و بعضی از علمای محلات خواند و سپس در سال ۱۳۲۴ (۱۵ سالگی) به قم مهاجرت کرد. اساتید او در قم: امام خمینی، علی پناه اشتهاردی، محمد صدوقی، مرتضی مطهری، علی مشکینی و...
مبارزه سیاسی
فعالیت‌های سیاسی وی از سال ۱۳۲۶ و به دنبال آشنایی با جمعیت فدائیان اسلام، مجتبی نواب صفوی و آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی آغاز شد. در واقعه ملی شدن صنعت نفت همکاری نزدیکی با آیت‌الله کاشانی داشت. در تبریز سخنرانی تندی کرد و ماموران حکومت پهلوی به او حمله کردند و مجروح شد. وی اولین بار در هجده سالگی بازداشت شد. در جریان انتقال جنازه رضاخان به قم، همراه با فدائیان اسلام تظاهرات کرد. بعد از کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ در بجنورد علیه کنسرسیوم نفت و شخص شاه سخنرانی کرد و بعد از آن دستگیر و به مشهد تبعید شد. فعالیت‌های وی پس از اعلام تصویب نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و قیام پانزده خرداد شدیدتر شد و بارها به زندان افتاد. وی در بیشتر راهپیمایی‌های قبل از انقلاب نقش هدایت کننده برعهده داشت. او در سال ۱۳۵۱ بار دیگر دستگیر و روانه زندان شد. فضل‌الله محلاتی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی از اعضای فعال کمیته استقبال از امام خمینی بود. وی اولین بار خبر پیروزی انقلاب اسلامی را از رادیو سراسری ایران اعلام کرد.
آشنایی با امام خمینی
محلاتی از همان دوران تحصیل در قم با امام خمینی آشنا شد. او در اولین مصاحبۀ مطبوعاتی امام خمینی در قم با مجلۀ «ترقی» حضور داشت. (صحیفه امام، ج1، ص: 31)
یعنی در پی بازگشت آقای سید علی‌اکبر برقعی از کنفرانس صلح سوسیالیست‌ها در «وین» به شهر قم و جسارت و توهین عوامل حزب توده به دین مقدس اسلام و مرجعیت شیعه در پوشش حمایت از آقای برقعی، شهر قم ملتهب شد. و مردم مسلمان طی اجتماعی خواستار دستگیری و مجازات وی شدند. نیروهای مسلح شهربانی برای خاموش کردن اعتراضات مردمی اقدام به تیراندازی به سوی آنان کردند که در نتیجه یک نفر کشته و تعدادی مجروح شدند. آیت‌الله بروجردی (از مراجع بزرگ تقلید)، امام خمینی را (که در آن زمان به حاج آقا روح‌اللَّه معروف بود) مسئول تحقیق و رسیدگی به موضوع کردند. در آن شرایط خبرنگار مجله ترقی به همراه شیخ فضل‌الله محلاتی برای تهیه گزارش از ماجرا به آقای بروجردی در قم مراجعه مینماید. آقای بروجردی اعلام میدارند: اگر نظریه مرا میخواهند، نزد آقای سید روح اللَّه خمینی، نماینده رسمی من بروند. از این رو خبرنگار به همراه محلاتی نزد امام خمینی رفته و با ایشان به گفتگو مینشیند که بخشی از آن در مجله ترقی شماره 32 به سال 1331 ه. ش. به شرح فوق درج شده است.
مناصب محلاتی پس از انقلاب
نماینده امام خمینی در کمیته مرکزی انقلاب
نمانیده محلات و دلیجان در اولین دوره مجلس شورای اسلامی
نماینده امام خمینی در سپاه پاسداران انقلاب
نماینده امام خمینی در سازمان حج و اوقاف
سرپرستی حجّاج در سال ۱۳۵۸ به حکم امام خمینی
نمایندگی امام خمینی در صندوق تعاون صنفی
دبیر جامعه روحانیت مبارز
معاونت آیه الله مهدوی کنی در کمیته مرکزی انقلاب.
شهادت
فضل‌الله محلاتی اول اسفند سال ۱۳۶۴ به همراه چند تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مسؤولین دولتی، قضات و نیروهای عالی رتبه ارتش ایران، با هواپیمای اف ۲۷ فرندشیپ عازم جبهه‌های جنگ بودند که هواپیمای آنها با کمک اطلاعاتی عوامل داخلی مورد حمله دو فروند جنگده عراقی قرار گرفت و در ۲۵ کیلومتری شمال اهواز سقوط کرد و همه سرنشینان آن که نزدیک به ۵۰ نفر بودند به شهادت رسیدند. بدن وی در قم حرم حضرت معصومه دفن شده است.