آیت‌الله مرتضی پسندیده؛ برادر ارشد امام خمینی
سید مرتضی پسندیده، فرزند سید مصطفی، برادر ارشد امام خمینی 13/1/1275ش. در محله رازی شهر خمین چشم به جهان گشود. زمان شهادت پدر، 8 سال بیشتر نداشت که به همراه مادر و عمه، به خونخواهی پدر برخاست. تحصیلات را از هفت سالگی در خمین آغاز و دروس مقدماتی را نزد عالمان آن دیار تکمیل کرد و سال 1288 ش، به اصفهان عزیمت و در آنجا ادبیات، منطق، کلام، فقه، اصول و هیئت و نجوم را نزد استادانی چون مرحوم حاج آقا رحیم ارباب و آقا شیخ علی یزدی و مرحوم تویسرکانی و آیت‌الله خاتون آبادی آموخت. ایشان پس از گذراندن دورههای سطح و خارج دروس حوزوی به خمین مراجعت کرد و حوزه دروس فقه، اصول، کلام منطق و نحو را در آن شهر برپا نمود.
ایشان در حوزه سیاسی نیز فعال بودند و مقاومتشان در مقابل خوانین و عمال حکومت رضاخان، زبانزد مردم آن منطقه بود. ایشان از دوران نوجوانی، در جریان جنگ جهانی اول در صف مبارزان در برابر قوای انگلیس قرار گرفت و در جریان کشف حجاب محاکمه شد. در زمان شهید سید حسن مدرس و درمبازرات ملی شدن نفت هم مشارکت فعال داشت. پس ازاشغال خاک ایران به وسیله نیروهای متفقین، به اتهام مخالفت و جلوگیری از تامین نان و خوراک نیروهای متفقین تبعید شد.
او نزدیک به یک قرن از عمر خویش را در همراهی برادر کوچکتر خود امام خمینی سپری کرد. پس از قیام خونین 15 خرداد و دستگیری امام خمینی، آیت‌الله پسندیده به همراه مراجع و علمای ایران به تهران عزیمت و در اعتراض دسته جمعی علماء مشارکت فعال داشت. از نظر رژیم پهلوی ایشان به عنوان فردی خطر ناک شناخته شد و به همین دلیل بارها و بارها آن عالم ربانی به دادگاه فرمایشی نظامی رژیم احضار و تحت محاکمه قرار گرفت. تاثیر فعالیتهای آیت الله پسندیده موجب شد که رژیم پهلوی منزل امام خمینی ره در قم و محل استقرار آیت‌الله پسندیده را تحت مراقبت شدید قرار دهد، اما این اقدامات با مقاومت آیت الله پسندیده بیاثر شدند تا اینکه سرانجام رژیم تصمیم به تبعید ایشان به خمین را گرفت. آیت الله پسندیده پس از چندی بیاعتنا به حکم تبعید، به قم مراجعت و فعالیتهای خود را ادامه داد که مجددا و این بار به اتهام دایر کردن مراسم سوگواری در منزل امام دستگیر شد و دوباره ایشان را به خمین تبعید کردند. پس از آن چندین بار دیگر ایشان به خاطر فعالیت های گسترده خود علیه رژیم پهلوی تحت محاکمه قرار گرفت و یا تبعید شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همچون گذشته وکالت امام خمینی را در امور شرعی مردم به عهده گرفت. فردی که از جانب امام خمینی بارها در نامهها با عبارت «فدایت شوم» و «تصدقت گردم» مورد خطاب قرار گرفته است. یا اینکه در توصیف این شخصیت میفرماید: «آقای پسندیده نسبت به من هم سمت پدری دارند و هم سمت استادی»
و سرانجام این عالم ربانی و فقیه سترگ در 22 آبان سال 1375ش. بدرود حیات گفت و در مسجد بالاسر حضرت معصومه ( س ) به خاک سپرده شد.