مجموعه آثار امام خمینی(س)
در مجموعه 50 جلدی «موسوعه امام خمینی»، کتابهای ایشان در موضوعات گوناگون اعم از فقهی، اصولی، فتوایی، استفتائات، عرفانی، اخلاقی، و فلسفی گنجانده شده است.
به جز بخشی از استفتائات که برای نخستین بار در این مجموعه منتشر شده، تمامی کتابهای حضرت امام توسط محققان و ناشران مختلف منتشر شده است. از آن‌جایی که نحوه ویرایش و تحقیق آنها متفاوت بود، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ـ دفتر قم تصمیم به یکسان‌سازی تحقیقات، منابع و ویرایش صوری آنها گرفت.
این موسوعه دارای 35 عنوان کتاب است که بعضی از آنها در دو یا چند جلد تنظیم شده است.
مجموعه ده جلدی استفتائات بر اساس مسائل مطرح شده در تحریر الوسیله امام تنظیم گردیده است. در این مجموعه تنها استفتائاتی منتشر شده که ممهور به مهر شخص حضرت امام است و استفتائات با مهر دفتر امام در این مجموعه منتشر نشده است.
استفتائاتی که دربارة مسائل سیاسی و اجتماعی در صحیفه امام ذکر شده است نیز در این مجموعه مورد استفاده قرار گرفته است.
موضوعات شامل تمامی مسائل عبادی و مقدمات آن، مباحث مربوط به تجارت و معاملات و عقود و ایقاعات، مباحث خانوادگی، احکام ارث، قضاوت و حدود و قصاص و احکام اجرایی و سیاسی و مسائل مستحدثه مثل بیمه و امور بانکی و تلقیح و تغییر جنسیت و مسائل امنیتی و بین الملل و روابط با سایر کشورها و غیر آن است.
به طور معمول بخشی از فتاوی مراجع عظام تقلید در رساله های عملیه آنان موجود است و علاوه بر آن استفتائاتی هم که صورت می گیرد، در مجموعه هایی گردآوری می شود.
امام خمینی ابتدا فتاوای خود را در کتاب «نجاة العباد» که اولین رساله عملیه ایشان است گرد آورده اند؛ سپس در حاشیه خود بر کتاب «وسیلة النجاة» آسید ابوالحسن اصفهانی که «تحریرالوسیله» نام می‌گیرد به بیان فتاوای خود پرداخته‌اند.
کتاب «وسیلة النجاة» کتابی فقهی است که اساس نگارش «تحریرالوسیله» است. امام از سال 1325 تا 1332 نظرات خویش را به شکل تعلیقه بر وسیله النجاه آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی نوشته بودند؛ در فرصتی که در ترکیه برای ایشان پیش آمد؛ با لحاظ کردن فتاوای خویش، تعلیقه را در متن تحریر گنجانده و جلد نخست این اثر در ترکیه تدوین شد که با انتقال به نجف در همان ماه های اولیه اقدام به چاپ آن شد. جلد دوم در نجف به نگارش در آمد که کتاب ها و فصل های افزون بر کتاب وسیله النجاه دارد. کتاب وسیله النجاه 40 کتاب فقهی است؛ در حالی که تحریر50 کتاب است. تحریر در بخشی از کتاب های وسیله النجاه، فصل های جدیدی را نیز طرح کرده و شامل مسائل مستحدثه نیز می شود.
کتابهای اصولی امام خمینی در هشت جلد و کتب فقهی و فتوایی ایشان حال چه «حاشیه بر عروةالوثقی» و «وسیلة النجاه» و «تحریرالوسیله» و «رساله‌های فارسی» و چه حاشیه ایشان بر رساله «آیت الله العظمی بروجردی»، همه جمع‌آوری شده و در موسوعه امام قرار گرفتند.
یکی از اقداماتی که در تدوین این 10 جلد انجام گرفت، این است که اگر در متن یک استفتاء چند پرسش وجود داشت که هر کدام از آنها مربوط به یک باب فقهی بود، کل سند آن را بر اساس اولین پرسشی که در آن وجود داشته وارد باب خاص آن پرسش شد.
اگر احکامی که در «تحریر الوسیله» قرار دارند نیز در بالای عناوین مجموعه استفتائات امام قرار بگیرند، بخش استفتائات موسوعه امام خمینی، مجموعه ای جامع می شود.
در برخی موارد دستخط و نواری از امام پیاده کردیم که مجددا به مقابله آنها با آثار پرداختیم.
چینش مطالب در موسوعه امام نیز در قیاس با آثار قبلی ایشان تفاوت کرده است. به طور مثال از امام خمینی یک اثر با عنوان «آداب الصلوة» و یک اثر با عنوان «سر الصلوة» موجود است که هر دو کتاب، عرفانی و با وجود آنکه اسامی آنها عربی است اما به زبان فارسی هستند و سطح مطالبشان هم فرق می کند؛ به این صورت که «آداب الصلوة» سطحش پایین تر از «سر الصلوة» است و برای دو قشر متفاوت به نگارش درآمده اند.
در «آداب الصلوة» مطالب تفسیری حضرت امام که در جاهای مختلفی مطرح کرده اند مانند در مورد سوره حمد، توحید و قدر، جمع آوری شده و در آن آمده بود مثلا 5 جلسه از تفسیر «سوره حمد» ایشان در این کتاب آمده بود که ما آن را در موسوعه از بخش های دیگر تفکیک کردیم یعنی «آداب الصلوة» را به صورت مستقل و در یک جلد آورده و بعد «تفسیر سوره حمد» را به عنوان «دروس سوره حمد» از آن جدا کردیم و در ضمن دو کتاب دیگر «نامه های عرفانی» و «جهاد اکبر» را در یک مجلد قرار دادیم.